Informacje ukryte w nazwach zwierząt

Miejscowe słownictwo gatunków wyrażone w ojczystym języku danego kraju często różniło się między poszczególnymi regionami, przyczyniając się do wielu nieporozumień. Koniecznością stało się wprowadzenie ładu w nazewnictwie biologicznym. W XVIII wieku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz uporządkował terminologię gatunków, ustalając binominalną (podwójną) nomenklaturę łacińską obowiązującą na całym świecie. Pierwszy człon nazwy oznacza rodzaj a drugi człon (tzw. epitet gatunkowy) oznacza konkretny gatunek z tego rodzaju. Aby nadane nazwy nie były bezimienne, autorzy dodają do podwójnej nazwy skrót lub inicjały swojego nazwiska. Na przykład nazwa łacińska Dendrocopos major (L.) oznacza po polsku dzięcioła dużego oraz informuje, że nazwę temu zwierzęciu nadał Linneusz. Przy nazywaniu zwierząt uwzględnia się wiele kryteriów, między innymi widoczne charakterystyczne cechy gatunku, jego biologię, miejsce występowania, użyteczność itp. Przyjrzyjmy się przykładowym nazwom gatunków zwierząt w ojczystym języku, aby zrozumieć etymologię tego nazewnictwa.

Polskie nazwy zwierząt mogą odzwierciedlać charakterystyczne cechy gatunku. Biegacz granulowany Carabus granulatus (L.) jest chrząszczem, którego przedplecze i pokrywy ozdobione są licznymi grudkami i rowkami („granulkami”), tworzącymi podłużne wzorki. Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus (L.) w szacie godowej posiada na głowie wyraźne dwa ciemnobrązowe czuby. Kopciuszek zwyczajny Phoenicurus ochruros (S. G. Gmelin.) wygląda jakby był brudny i usmolony. Samiec tego ptaka w porze godowej jest łupkowoczarny, z czarną częścią twarzową, gardłem i piersią, samica ma nieco jaśniejsze upierzenie.

Nazwy mogą być związane z biologią gatunku. Grabarz pospolity Necrophorus vespillo (L.) odżywia się padliną, którą zakopuje i która później stanowi pokarm dla jego larw.
Odorek zieleniak Palomena prasina (L.) w lecie ma barwę zieloną i wyróżnia się odrażającym zapachem. Jaszczurkę zwinkę Lacerta agilis (L.) wystarczy poobserwować, aby przekonać się, jaka jest szybka i zwinna. Nazwa pająka lejkowca Agelena labyrinthica (Clerck) również związana jest z biologią tego zwierzęcia. Pająk buduje wśród łodyg dużą sieć, mającą kształt lejka o średnicy dochodzącej do 30 cm, która służy do łowienia ofiar i stanowi mieszkanie pająka.

Wiele nazw wiąże się z miejscem występowania gatunku. Pstrąg potokowy Salmo trutta (L.) żyje w górskich potokach, dlatego taka jego nazwa. Kozica górska Rupicapra rupicapra (L.) zamieszkuje wysokie góry, w tym nasze Tatry. Nazwa dżdżownica ziemna Lumbricus terrestris (L.) także wiąże się z miejscem bytowania. Pierścienica żyje w ziemi. Zaś „dżdżownica” pochodzi od „dżdżu” czyli deszczu, bo dżdżownice wychodzą po deszczu na powierzchnię gleby.
Niektóre nazwy wywodzą się z miejsca występowania, a także z widocznych cech i biologii konkretnego gatunku. Wstężyk gajowy Cepaea nemoralis (L.) jest ślimakiem spotykanym często w zagajnikach, na skraju lasu czy w parkach zwykle wśród krzewów. Niemal każdy osobnik posiada na muszli ciemne wstęgi. Trzmielówka leśna Volucella pellucens (L.) żyje na skraju lasu lub na leśnych polanach, zaś jej larwy rozwijają się w gniazdach trzmieli i os.

Nazwy zwierząt mogą być związane z użytecznością gatunku. Pijawka lekarska Hirudo medicinalis (L.) ma lecznicze właściwości, wykorzystywane w leczeniu zwyrodnień stawów, choroby niedokrwiennej serca oraz nadciśnienia tętniczego. Pijawki wytwarzają hirudynę, która działa przeciwzakrzepowo.
Zgłębiając budowę i życie jakiegoś gatunku zwierzęcia (i każdego innego organizmu) warto zwrócić uwagę na nomenklaturę. Wszak oprócz praktycznego znaczenia, jakim jest przyporządkowanie danej nazwy konkretnemu zwierzęciu, znajdziemy w jego nazwie wiele dodatkowych cennych informacji.