Szczotecznica szarawka czyli o włochatym pięknie z lasu

2016-10-17 13:15:09 (ost. akt: 2016-10-17 13:13:51)
Szczotecznica szarawka czyli o włochatym pięknie z lasu

Autor zdjęcia: Jutta Bündgen

Zazwyczaj gąsienice uważamy za brzydkie, a motyle (stadium imago) za piękne. W przypadku szczotecznicy szarawki jest odwrotnie. Motyle (ćmy) są szarobure i nie zwracają na siebie większej uwagi. Natomiast gąsienice się przepięknie żółte i włochate.

I jedno i drugie służy obronie. Szara barwa motyli ułatwia im ukrycie się na pniu drzew. W rejonach uprzemysłowionych, gdzie powietrze jest bardziej zapylone i zadymione (a więc wszystko przykryte kurzem i szarzyzną) wśród szczotecznicy przeważają osobniki szare. W środowisku czystym - forma bardziej jasna. Czyli tak, jak wyglądają pnie drzew. Fruwający dowód na darwinowskie przystosowanie się. Być niewidocznym, aby uniknąć zauważenia przez drapieżnika. Jak na ćmy przystało aktywne są w nocy. I tutaj owłosienie motyli dorosłych ułatwia ukrycie się przez echolokacją nietoperzy. Z kolei gąsienice są bardzo widoczne. Ale jednocześnie pokryte licznymi włoskami. Te gęste włoski „zniesmaczają” posiłek ewentualnym większym drapieżnikom (ptaki). Kolor jaskrawy działa ostrzegawczo - "jestem niesmaczny i trujący, poniechaj mnie".

Nie ma obrony uniwersalnej - na jednych działa, na innych nie. Przyroda jest niezwykle złożona. Każda potwora znajdzie swojego amatora...

Szczotecznica szarawka (Calliteara pudibunda syn. Dasychira pudibunda) jest motylem nocnym z rodziny brudnicowatych (Lymantriidae), okrytych złą sławą szkodników leśnych. Akurat szczotecznica szkodnikiem dużym nie jest, bo jak się zanadto rozmnoży to masowo choruje na krystalicę (choroba wirusowa - przegęszczenie ułatwia dyspersję patogenów, tak jak u ludzi).

Szczotecznica jest gatunkiem euroazjatyckim, występującym w całej Polsce (poza wyższymi położeniami górskimi). Zasiedla lasy liściaste, parki i ogrody miejskie, czyli miejsca gdzie znajdzie roślinę żywicielską (pokarm dla larw). Rozpiętość skrzydeł motyla waha się w granicach 40-65 mm, czyli jest sporawy. Wielkość uzależniona jest od odżywiania się gąsienicy. Bo owady w stadium imago nie rosną. Więc to, czym się najedzą za młodu, mają w dorosłości (w tłustych fałdach ciała). Niektóre gatunki nawet „zapominają” o jedzeniu, a jedyną czynnością, której się oddają to rozmnażanie. Wspomnę tylko choćby o jętkach.

Wracając do dorosłych szczotecznic - samiec jest mniejszy, bardziej brązowy i ma grzebieniaste czułki (pomagają wychwycić feromony i odszukać samicę). Samica jest bardziej krępa i ma czułki nitkowate. Pierwsze pokolenie motyli pojawia się w maju i czerwcu. Czasami pojawia się drugie pokolenie - w sierpniu i wrześniu. Gąsienica odżywia się i rośnie do zimy. Zimuje w stadium poczwarki.

Samica składa na korze drzew liściastych (dęby, buki, leszczyna) łącznie do około 400 jaj. Wylęgające się gąsienice wędrują w kierunku gałęzi i odżywiają się liśćmi. „Nadgryzione”, uszkodzone liście opadają na ziemię. Po tym leśnicy poznają ich obecność (gdy są w większej liczbie - mowa oczywiście o motylach a nie liściach). W trakcie masowych pojawów (zwanych gradacją) można zaobserwować gąsienice pełznące po ziemi, poszukujące innych drzew. Zaniepokojone młode gąsienice zasnuwają się przędzą, starsze - zwijają się i spadają na ziemię. Gdy mija zagrożenie szybko powracają do żerowania. Młodsze stadia gąsienic, tak jak u wszystkich bruzdnicowatych, dzięki bogatemu owłosieniu, mogą być przenoszone przez wiatr z jednego drzewa na drugie. To taka dodatkowa forma dyspersji (skrzydeł brak, a nóżki krótkie...).

Gąsienice są wielobarwne, na stronie grzbietowej mają cztery kępki żółtych włosków (nie licząc pojedynczych włosków, rozrzuconych po całym ciele). Z tyłu ciała gąsienicy widoczny jest pędzelek czerwonych włosków. Urody dodają czarne plamy na ciele. Piękne za młodu.
Stanisław Czachorowski
Autor jest biologiem, entomologiem i hydrobiologiem, doktorem habilitowanym, profesorem na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie


Tagi: Przyroda natura motyle ćmy gąsienica szczotecznica szarawka

Komentarze (2) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. Ja #3111176 | 46.204.*.* 20 wrz 2023 15:56

    Dzis na działce spotkałam .przepiekna

    ! - + odpowiedz na ten komentarz

  2. Jola #2780458 | 5.173.*.* 22 sie 2019 15:48

    Dziękuje za opis spotkałam ta gąsienice wparku

    Ocena komentarza: warty uwagi (2) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  3. Dot #2581509 | 94.254.*.* 16 wrz 2018 13:45

    Dziękujemy za wspaniały opis! Właśnie obserwujemy taki piękny okaz z dziećmi na działce :)

    Ocena komentarza: warty uwagi (4) ! - + odpowiedz na ten komentarz

Zobacz również

Natura Warmii i Mazur

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Olsztynie Partnerem serwisu jest Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Olsztynie.

Gazeta Olsztyńska i Wydział Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Projekt realizowany jest przy współpracy Grupy Medialnej Gazety Olsztyńskiej, Wydziału Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.