Rzepak

Królestwo
roślin
Podkrólestwo
rośliny naczyniowe
Gromada
rośliny nasienne
Podkrólestwo
okrytonasienne
Rząd
kapustowce
Rodzina
kapustowate
Rodzaj
kapusta
Gatunek
rzepak

Roślina: Rzepak

Kategoria
Rośliny > Rośliny zielne
Nazwa łacińska
Brassica napus L. var. napus
Przeciętna długość życia
Rośłina jednoroczna lub dwuletnia
Odmiana kapusty rzepak. Występuje tylko w uprawie. Dość często dziczeje z upraw, ale jest tylko efemerofitem. Prawdopodobnie jest mieszańcem kapusty warzywnej (Brassica oleracea) i kapusty właściwej (Brassica rapa). Jest uprawiany głównie w krajach Eurazji.
Łodyga wzniesiona i rozgałęziona o wysokości 1-1,5 m. Ma głęboki korzeń palowy oraz liczne, ale słabo rozwinięte korzenie boczne.
Kwiaty żółte, 4-płatkowe, o płatkach długości 9-18 mm. Zebrane są w grono dłuższe od liści.
Ulistnienie skrętoległe, liście sinozielone, pokryte woskiem. Liście dolne są powcinane i duże, górne małe i całobrzegie. Nasady górnych liści swoją nasadą obejmują łodygę co najmniej w połowie jej obwodu.
Owoc to łuszczyna zawierająca wiele nasion. Nasiona rzepaku ozimego zawierają zwykle 45-47% tłuszczu.

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Zazwyczaj wysiewa się ją w sierpniu. Kiełkuje po 7 dniach od wysiewu. Przed zimą zdąży jeszcze wytworzyć skróconą łodygę z 8-10 liśćmi. Kwitnie w następnym roku przez około 45 dni. Kwiaty zapylane są przez pszczoły. Łuszczyna pęka dość łatwo, stąd też przy zbiorze rzepaku mogą wystąpić dość duże straty.

Zastosowanie:
Roślina oleista, jedna z najważniejszych roślin w tej grupie roślin uprawnych. Z nasion uzyskuje się olej jadalny (olej rzepakowy), z niego wytwarza się również margarynę i inne tłuszcze kuchenne.
W przemyśle olej rzepakowy jest wykorzystywany także do produkcji pokostu.
Z oleju rzepakowego wytwarza się biodiesel – paliwo do napędu silników wysokoprężnych.
Śruta poekstrakcyjna otrzymana po wytłoczeniu oleju jest cenną, zawierającą dużo białka paszą dla zwierząt.
Słoma rzepakowa nie nadaje się ani na paszę dla zwierząt, ani na ściółkę, może być natomiast wykorzystana jako opał w kotłach parowych, lub może być wykorzystywana do produkcji płyt pilśniowych.
Roślina miododajna. Ze względu na dużą powierzchnię upraw roślina o bardzo dużym znaczeniu w pszczelarstwie.

Tłuszcz wyciska się z nasion w prasach (walcowych lub ślimacznicowych), a także ekstrahuje za pomocą różnych rozpuszczalników. Otrzymany olej ma zabarwienie ciemnożółte, po rafinacji – jasnożółte. Jest to olej nieschnący, zawierający głównie kwas oleinowy i linolowy. Współczesne odmiany praktycznie nie zawierają kwasu erukowego. Używany do celów spożywczych olej musi być dezodoryzowany celem usunięcia niepożądanego zapachu.

Obszar występowania

Uprawiany jest w wielu krajach świata w średnich szerokościach geograficznych (klimat umiarkowany i podzwrotnikowy). Występuje w dwóch formach: jako rzepak jary (roślina jednoroczna) i rzepak ozimy (roślina dwuletnia). W Polsce uprawia się głównie rzepak ozimy, jego uprawy zajmują 95% powierzchni upraw wszystkich roślin oleistych. W Chinach jest uprawiany w duży ilościach w dorzeczu Jangcy jako uprawa zimowa. W Indiach jako uprawa na gruntach nienawadnianych. W Europie, zwłaszcza w okresie II wojny światowej, olej rzepakowy zajął poważne miejsce na rynku jako produkt spożywczy, a także jako olej techniczny. Największym producentem w Europie jest Francja a zaraz za nią Niemcy.

Zdjęcie: Maria Olszowska / Kwitnący rzepak


Więcej o roślinie i okolicach w artykule

Zobacz również