Wśród niezliczonego bogactwa form życia, spotkać możemy również takie organizmy, które wytwarzają światło. To właśnie emisja światła przez żywy organizm wskutek naturalnie zachodzącej reakcji chemicznej nosi nazwę bioluminescencji.
Zdolność do świecenia wyewoluowała niezależnie u różnych grup organizmów, a reakcje chemiczne prowadzące do emisji światła u poszczególnych grup często w szczegółach wyglądają odmiennie. Jest jednak jedna ważna cecha charakterystyczna dla wszystkich bioluminescencyjnych organizmów - do świecenia konieczny jest tlen. Enzym lucyferaza utlenia tlenem cząsteczkowym substancję zwaną lucyferyną, a energia powstała w wyniku tej reakcji jest uwalniana w postaci światła.
Światło w morskich głębinach
Bioluminescencja jest najbardziej rozpowszechniona wśród organizmów żyjących w morzach i oceanach - możemy ja zaobserwować u bakterii, jednokomórkowych bruzdnic, parzydełkowców, mięczaków, skorupiaków oraz ryb. To właśnie bioluminescencja jest głównym źródłem światła w głębinach oceanicznych. Co ciekawe, jeden z gatunków bakterii odpowiadających za psucie się morskich ryb, Photobacterium phosphoreum, wykazuje silną bioluminescencję i zdarzały się przypadki, że ktoś kupił kawałek ryby, który zaświecił w ciemności.
Latające światełka
Wśród organizmów lądowych bioluminescencja jest zdecydowanie rzadsza. Najbardziej znanym przykładem tych organizmów są chrząszcze z rodziny świetlikowatych (Lampyridae). Samce jednego z gatunków tych chrząszczy, iskrzyka (Lamprohiza splendidula), są latającymi światełkami spotykanymi w czasie letnich nocy w naszych lasach i na łąkach.
Dorosłe iskrzyki możemy zaobserwować w naszych lasach na przełomie czerwca i lipca.
Grzyb świeci próchnem
Inną grupą lądowych organizmów, wśród których mamy świecących przedstawicieli, są grzyby. Niektóre gatunki, na przykład występująca w subtropikalnej Azji Mycena chlorophos, mają świecące owocniki, podczas gdy u innych świeci tylko grzybnia. W naszym kraju możemy spotkać bioluminescencyjne grzyby - są nimi opieńki (Armillaria sp.), przy czym nie świecą ich owocniki, lecz grzybnia, która wywołuje znane od czasów starożytnych zjawisko świecenia próchna.
Nobel za meduzę
Bioluminescencja jest dla człowieka nie tylko źródłem doznań estetycznych, ale ma też praktyczne zastosowanie - bakterie bioluminescencyjne są wykorzystywane jako biosensory wykrywające zanieczyszczenie wody, a gen lucyferazy świetlika znalazł zastosowanie jako tzw. gen reporterowy w badaniach nad mechanizmami regulacji aktywności genów. Warto również wspomnieć, że badania nad świecącą meduzą (Aequorea victoria) doprowadziły do odkrycia białka zielonej fluorescencji (GFP), co zostało uhonorowane Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w 2008 roku.
Podczas najbliższej Nocy Biologów na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim (15 stycznia 2016 r.) uczestnicy będą mogli dowiedzieć się, w jaki sposób różne grupy organizmów bioluminescencyjnych wytwarzają światło oraz jaka jest biologiczna funkcja tego światła. Będą też mogli zobaczyć na własne oczy jak wygląda bioluminescencja czystych kultur Photobacterium phosphoreum i jak zmienia się ona pod wpływem różnych substancji lub zmiany warunków środowiska.
Piotr Pupel
Autor jest doktorem w Katedrze Fizjologii, Genetyki i Biotechnologi Roślin na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
Piotr Pupel
Autor jest doktorem w Katedrze Fizjologii, Genetyki i Biotechnologi Roślin na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
Wielkością dorównują szpakom, samice są nieco większe od samców, ubarwione są jednakowo. W szacie godowej... 
Dzięgiel jest byliną, rośnie bardzo szybko i osiąga 1,5m wysokości. Łodygę ma owłosioną, rozgałęzioną... 
Wieloletnia grusza z rodziny różowatych. Jest to krzew (małe drzewo) o kulistej koronie, dochodzący do... 
Gatunek dużego ptaka, jego długość ciała to ok. 140 cm (większy od bociana), a rozpiętość skrzydeł sięga... 
Gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Nazwy ludowe: czarcie żebro, pietra ziele, carskie ziele.... 
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez