Sromotnik bezwstydny (Sromotnik cuchnący)

Królestwo
grzybów
Podgromada
pieczarniaki
Rząd
sromotnikowce
Rodzina
sromotnikowate
Rodzaj
sromotnik
Gatunek
Sromotnik bezwstydny

Grzyb: Sromotnik bezwstydny (Sromotnik cuchnący)

Kategoria
Grzyby
Nazwa łacińska
Phallus impudicus L.
Sposób odżywiania
saprophytes
Gatunek grzybów z rodziny sromotnikowatych (Phallaceae). Naukowa nazwa nawiązuje do jego kształtu, Nazwa rodzajowa wywodzi się od greckiej nazwy prącia (φαλλός, w zlatynizowanej formie Phallus). Również polska nazwa sromotnik to staropolski wyraz oznaczający osobę okrytą hańbą lub siejącą zgorszenie. Nazwę polską nadał Józef Jundziłł w 1830 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był pod różnymi nazwami: sromotnik bezwstydny, sromotnik śmierdzący, sromotnik wstydliwy, panna-bedłka, słupiak cuchnący. Nazwy regionalne: śmierdziak, śmierdziuch, śmierdziel, smrodnik, smrodziuch, sromnik, bedłka pańska, jajczak.
Jest to grzyb o nietypowej budowie. Owocnik młodych okazów jest kulisty lub jajowaty, barwy białej lub kremowej, czasami z żółtym odcieniem. Ma wielkość 4–6 × 3–5 cm i przyrasta do podłoża grzybnią przypominającą dość grube sznury. Częściowo jest ukryty pod ziemią. Jest to tzw. jajo. Na przekroju poprzecznym można zauważyć, że wewnątrz osłony jaja występuje już zaczątek owocnika. W trakcie rozwoju jajo pęka i pojawia się bardziej już typowy owocnik dojrzały (tzw. receptakl). Młode owocniki przypominają swoim wyglądem purchawki, jednak różnią się od nich osłoną; składa się ona z dwóch warstw, pomiędzy którymi występuje galaretowata masa. Podczas dojrzewania grzyba masa staje cię bardziej płynna i po rozerwaniu osłony pokrywa główkę receptakla.
Grzyb ma wysokość 10-30 cm, jest walcowaty, górą wąski, porowaty, łamliwy i pusty w środku. Ma biały kolor, u nasady pochwę, a na szczycie słabo wyodrębnioną główkę. Główka przypomina wyglądem smardze. Ma długość kilkunastu cm, kształt stożka lub naparstka i pokryta jest zieloną, galaretowata masą, w której znajdują się zarodniki. Grzyb wydziela nieprzyjemny, przypominający padlinę zapach. Dla ludzi zapach ten wyczuwalny jest z dość daleka. Zwabia on muchy, które odżywiają się galaretowatą masą i zarodnikami, przy okazji rozsiewając je. Po wyjedzeniu przez muchy galaretowatej masy zarodników receptakl jest biały i ma na powierzchni puste komory. Badania naukowe wykazały, że śluzowata masą zarodnionośną sromotników odżywiają się muchy Calliphora vicina, Lucilia caesar, Lucilia ampullacea i Dryomyza anilis, a w ich ciekłych odchodach znajduje się duża ilość zarodników.
Zarodniki bladożółte, podłużnie eliptyczne i gładkie. Są bardzo małe, mają rozmiar 3,5–5,0 × 1,5–2,0 μm.

Grzyb niejadalny: Młode osobniki w postaci jaja są jadalne, jednak nie są smaczne. Dojrzałe owocniki są niejadalne z powodu cuchnącego zapachu. We Francji i w Niemczech pozbawione warstwy zarodnionośnej owocniki sromotnika smrodliwego są jednak uważane za przysmak. Spożywane są na surowo lub w marynacie, używa się ich też do przyprawiania kiełbas.
Badania naukowe wskazują, że wyciąg ze sromotnika może być pomocny w leczeniu zakrzepicy. Zmniejsza on częstość występowania zakrzepów.

Obszar występowania

Występuje na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego, a także w Ameryce Południowej i w Azji (Japonia, Cejlon, Jawa). W Polsce jest pospolity. Rośnie pojedynczo lub grupowo w parkach, lasach i zaroślach i jest wszędzie dość pospolity (z wyjątkiem wyższych położeń górskich).

Zdjęcie: Stanisław Czachorowski / Sromotnik bezwstydny

Zobacz również