Żaba mało znana, choć tak pospolita

Większość ludzi nie dostrzega jej kolorystycznego piękna, bo przecież żaba to tylko żaba; brzydkie to, oślizłe i wstrętne.
Żaba trawna (Rana temporaria) jako pierwszy z naszych płazów rozpoczyna wczesną wiosną gromadne wędrówki w kierunku wód. Jest to zależne od dodatnich temperatur powietrza i wody. W związku z tegoroczną łagodną zimą wędrujące żaby trawne mogą się wkrótce pojawić. I jak co roku w tym czasie na mazurskich drogach zaobserwujemy rzeź tych zwierząt, masowo rozjeżdżanych przez pędzące samochody.

Obejmij mnie żabko

Osobniki, którym uda się przebyć drogę, wchodzą do wody, aby odbyć gody i złożyć skrzek. Wówczas na mokradłach jest gęsto od żab. Samce nawołują samice głosem godowym przypominającym mruczenie. Widoczne są pary in ampleksus, kiedy to na grzbiecie większej samicy siedzi mniejszy od niej samiec i obejmuje ją pod pachami swoimi przednimi kończynami. Jest to odruch płciowy, swoistego rodzaju asekuracja, mająca zagwarantować zapłodnienie jaj w wodzie w momencie ich składania przez samicę. Zdarza się ampleksus zbiorowy, gdy wielu samców próbuje obejmować jedną samicę. Podczas sezonu godowego samce są jasno ubarwione, ich podgardle przybiera barwę niebieskawą zaś samice bywają brązowe lub rude. Z jaj wylęgają się roślinożerne kijanki (larwy).

Jak dorosnę, będę pływać żabką

Dorosłe żaby są mięsożerne, głównie owadożerne. Płazy są zwierzętami dwuśrodowiskowymi prowadzącymi wodno- lądowy tryb życia. Ich rozród jest ściśle związany z wodą, a osobniki dorosłe po metamorfozie zajmują różnorodne siedliska lądowe (zacienione lasy, łąki, pola, ogrody, parki). Żaba na lądzie skacze, a w wodzie pływa „żabką”. Poluje głównie nocą, aby zminimalizować ryzyko utraty wody z organizmu. Skóra tych zwierząt jest bardzo delikatna, posiada gruczoły jadowe produkujące jad oraz gruczoły śluzowe wytwarzające śluz. Jad zapewnia obronę przed potencjalnymi wrogami. Śluz nawilża silnie ukrwioną, nagą i delikatną skórę, umożliwiając wymianę gazową w wodzie i poza nią. Zabezpiecza również organizm przed wysuszeniem w czasie życia lądowego.

Zimowa drętwota i plamista zmienność

Żaba trawna, jak wszystkie płazy jest zmiennocieplna i dostosowuje temperaturę ciała do temperatury otoczenia. Na zimę zagrzebuje się w mule zbiornika wodnego, zapadając w odrętwienie. Hibernację odbywa w źródłach, stawach, jeziorach, na mokradłach i w rzekach, preferując natlenione wody płynące.
Żaba trawna jest największą z „żab brunatnych”, która to nazwa bierze się od koloru skóry tych zwierząt. Długość ciała samic sięga 10 cm, samce są trochę mniejsze. Jej pysk jest tępo zakończony. Ten gatunek odznacza się ogromną różnorodnością barwy ciała. Posiada jednak typową dla „żab brunatnych” plamistość. Do ciemnych plam należą dwie trójkątne plamy skroniowe widoczne po bokach głowy ciągnące się od oka, poprzeczne pręgi w liczbie 2-3 na udzie i podudziu tylnych kończyn oraz występująca na granicy głowy i tułowia plama kątowa w kształcie odwróconej litery V. Plama ta podlega największej zmienności. Może być w całości brązowa, czarna lub czerń może pokrywać tylko jej fragmenty, czasem przypomina literę X. Bywa też fragmentaryczna, bez części szczytowej lub może mieć inne położenie. Bywają też osobniki całkowicie pozbawione tej plamy. Kolorystyczne zmiany osobnicze dotyczą również plam melanoforowych (ciemnych) na grzbiecie. Ich ilość, kształt i rozmieszczenie u osobników są bardzo zróżnicowane. Obok osobników brązowych w różnych odcieniach występują osobniki niemal czarne, oliwkowo-zielone, żółtawe, a nawet czerwono- rude. Brzuch żaby trawnej posiada biało-brązowy marmurek. Gatunek ten w zdolności przystosowania się barwą do otoczenia ustępuje tylko rzekotce drzewnej. Zmienność ubarwienia pozwala osobnikom żaby trawnej zamaskować się w otoczeniu i skutecznie ochronić przed drapieżnikiem. Jak piękne jest to zwierzę można się przekonać najlepiej w czasie godów, obserwując z bliska różnokolorowe osobniki zgromadzone w jednym miejscu.

Płazy - skarb Mazur

Płazy od wielu lat są prawnie chronione. A mimo to zagrożone wyginięciem. Wiąże się to ze stanem środowiska wodnego. Na Mazurach wprawdzie wody nie brakuje, ale podobnie jak w innych rejonach kraju nagminne jest zasypywanie i chemiczne zanieczyszczanie małych wodnych zbiorników, które nierzadko stają się dzikimi wysypiskami śmieci. Osusza się także podmokłe tereny. A bez rozlewisk i mokradeł z czystą wodą te zwierzęta nie mogą się rozmnażać. Płazy są skarbem Mazur. W samym tylko powiecie mragowskim żyje łącznie dwunaście nizinnych gatunków płazów ogoniastych i bezogonowych. Należy sobie uświadomić, że wszystkie płazy odżywiając się głównie owadami, utrzymują równowagę biologiczną w naturze. Trzeba chronić te zwierzęta i obszary podmokłe, bo to nasze mazurskie przyrodnicze dziedzictwo, które powinniśmy zachować dla przyszłych pokoleń.
Maria Olszowska
Autorka jest emerytowaną nauczycielką biologii. Pochodzi z Krakowa, od trzydziestu lat mieszka w Mrągowie. Wciąż odkrywa piękno Mazur i chciałaby zachęcić innych do poznawania cudów tej krainy