Największa z europejskich sikor i w wielu miejscach najliczniejsza. W przeciwieństwie do niektórych sikor obie płci bogatki ubarwione są niemalże jednakowo, ale jednak występują różnice w upierzeniu. Samiec wyróżnia się szerszym i dłuższym (wychodzącym od gardzieli po ogon) czarnym paskiem na żółtej piersi i brzuchu oraz błyszczącą czarną głową i karkiem. Samice mają bardziej matową głowę i czarny pasek na spodzie ciała kończy się już na wysokości nóg. Obie płci są zbliżonej wielkości. Czarna głowa z białymi policzkami, wierzch ciała oliwkowy, a pokrywy skrzydłowe szaroniebieskie z białym prążkiem, spód żółty z czarną, podłużną pręgą (szerszą u samca niż u samicy). Skrzydła i ogon są czarnoszare, a na lotkach widać poprzeczną białą pręgę. Bogatki mają czarne dzioby, ciemnobrązowe tęczówki oczu i szaroniebieskie dość długie i silne nogi, dzięki którym poruszają się zręcznie pomiędzy gałązkami. Młode mają bledsze odcienie upierzenia - czerń zastąpioną brązem, policzki żółtawe, spód matowożółty, ale poza tymi cechami są podobne do ptaków dorosłych. Ptaki z podgatunku P. m. bokharensis mają biały brzuch, a P. m. minor - biały brzuch, białą plamę na potylicy i inny kształt plamy na policzku.
Wymiary: długość ciała 14–16 cm, z czego 28-32 mm przypada na głowę, w tym 10-13 mm na dziób. Rozpiętość skrzydeł 22 cm. Środkowa para sterówek o długości 64 mm, trzy kolejne pary 65 mm. Okres pierzenia trwa od połowy maja do połowy października. Masa ciała ok. 20-30 g.

Głos jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech ptaka. Śpiew samca zwraca uwagę prostotą, dużym repertuarem głosów i donośnym brzmieniem - to "cicibej cicibej" lub "si si trn", powtarzane wielokrotnie dwu- i trzysylabowe motywy. Czasem mogą brzmieć podobnie do zięb - "pink" lub warczeć "czerrr". Melodie wykonywane przez samce rozlegają się już w czasie przedwiośnia. Śpiew tego ptaka słyszy się najczęściej wiosną, ale także w czasie słonecznych jesiennych i zimowych dni.
Wyróżnia się kilkanaście podgatunków:

Parus major newtoni – Wyspy Brytyjskie.
bogatka zwyczajna (Parus major major) - cała Europa, północno-zachodnia Afryka, Azja Mniejsza, Iran, Kaukaz i południowa Syberia. Północne populacje przemieszczają się zimą nieco na południe (z Polski do Francji, Holandii i Niemiec).

W Polsce rozpowszechniony w całym kraju, bardzo liczny ptak lęgowy[5]. Zimuje w kraju i wtedy trzyma się blisko ludzkich zabudowań. Osobniki, które decydują się na odlot robią to we wrześniu i październiku. Bardzo licznie widuje się je na wybrzeżu, a w górach występują do wyższych pięter lasu, do ok. 1200 m n.p.m. Można ją spotkać w małych stadach składających się z innych gatunków sikor, raniuszków i pełzaczy. Pisklęta, które obrączkowano latem w Polsce odnajdywano zimą za południowo-zachodnią granicą. Jesienią dokonują się dość liczne przeloty populacji skandynawskich wzdłuż wybrzeża Bałtyku, zatem ptaki widywane zimą i latem w kraju mogą mieć różne pochodzenie.
* Parus major kapustini – południowo-wschodni Kazachstan i północno-zachodnie Chiny do Mongolii i wschodniej Syberii.
* Parus major corsus – Portugalia, południowa Hiszpania i Korsyka.
* Parus major mallorcae – Baleary.
* Parus major excelsus – północno-zachodnia Afryka.
* Parus major ecki – Sardynia.
* Parus major aphrodite – południowe Włochy, południowa Grecja, Wyspy Egejskie i Cypr.
* Parus major niethammeri – Kreta.
* Parus major terraesanctae – Syria do północno-wschodniego Egiptu.
* Parus major karelini – południowo-wschodni Azerbejdżan i połnocno-zachodni Iran.
* Parus major blanfordi – północny Irak, półónocno-środkowy i południowy-zachodni Iran.
* bogatka siwa (Parus major bokharensis) - Azja Środkowa, Indie, Mjanma, Półwysep Malajski i Wielkie Wyspy Sundajskie oraz północne Borneo.
* Parus major turkestanicus – południowo-wschodni Kazachstan do południowo-zachodniej Mongolii.
* Parus major ferghanensis – Tadżykistan i Kirgistan do zachodnich Chin.

Sezon lęgowy trwa od końca kwietnia do początku lipca. Tworzone pary są monogamiczne. Łączenie się w pary ma miejsce w marcu. W lasach liściastych zagęszczenie par wynosi ok. jednej pary na 1 hektar, w borach iglastych około jednej pary na 2-5 ha. W porównaniu do lat 70. XX wieku bogatki wyprowadzają lęgi wcześniej, gdyż wcześniej temperatura zwiększa się, co prowadzi do rozwoju roślin i organizmów służących za pożywienie dla młodych.
Wyprowadza dwa lęgi w roku, biało czerwono nakrapiane jaja składane od końca kwietnia do początku lipca w liczbie od 6 do 14. Tak duża liczba jaj ma zrekompensować straty spowodowane zimowaniem na terenie lęgowym. Jaja są koloru białego, pokrywają je rdzawe plamki. Ich średnie wymiary wynoszą 17,2x13,4 mm.

Pożywienie bogatki stanowią owady (od jaja, larwy po poczwarki i postaci dorosłe), pająki i inne bezkręgowce, zimą pokarm roślinny - nasiona, owoce (szczególnie chętnie nasiona roślin oleistych, np. słonecznika), często dokarmiana przez ludzi słoniną. W tej chłodnej porze roku przez wszystkie godziny dnia szuka też jajeczek i larw owadów ukrytych w szczelinach gałęzi. Potrafi zjeść w ciągu minuty 24 owady lub ich jaja i odwiedzić w ciągu doby około tysiąc drzew. Mogą też sięgać po padlinę większych zwierząt. Najchętniej zjada owady i chrząszcze.
Przesiaduje najczęściej na drzewach, gdzie łapie owady. Po smakowitą ofiarę znajdującą się na ziemi może jednak bez problemu opuścić gałęzie. Zimą w karmnikach jest jednym z najczęstszych gości, nie dlatego, że nie jest w stanie znaleźć innego pokarmu, ale dlatego, że ten podany przez człowieka nie wymaga trudu przy jego zdobywaniu. Pożywienie pozostawiane w karmnikach - słonina i nasiona - nie wystarcza ptakowi w pełnym zaspokojeniu potrzeb żywieniowych, dlatego dokarmianie nie zawsze dobrze służy bogatce. By dotrwać do kolejnej wiosny wymaga ona zimą również pokarmu zwierzęcego, który zdobywa i tak bez pomocy człowieka.
Największą ilość owadzich szkodników sikory zabijają w okresie wykarmiania piskląt. Są okresy, kiedy zjada w ciągu dnia tyle ile sama waży, czyli około 20 g, co oznacza 130 do 200 owadów. W ten sposób jedna rodzina w ciągu lata zjada ok. 75 kg, co przekłada się na 3 miliony owadów. Silny dziób pozwala na chwytanie gąsienic, rozłupywanie złóż owadzich jaj, odrywanie kawałków kory, a jesienią i zimą na rozłupywanie nasion.

Zamieszkuje od Atlantyku po Pacyfik rozległe obszary Europy, północno-zachodniej Afryki i umiarkowaną oraz cieplejszą strefę Azji prócz najwyższych gór. Nie zalatuje północnej tundry. Na większości swojego areału to ptaki prowadzące osiadły tryb życia lub częściowo wędrowne. W porównaniu z ubiegłym wiekiem liczebność sikory bogatki znacznie wzrasta z racji zimowania w pobliżu dogodnych osiedli ludzkich.
zasiedla różnorodne lasy, zadrzewienia polne, często w sąsiedztwie człowieka - w parkach, ogrodach, zieleni miejskiej, wiejskiej i sadach, małe grupy krzewów, w miastach wewnątrz osiedli mieszkaniowych. Zamieszkuje także tereny, gdzie jest wiele zagajników, zawsze na drzewach. Najliczniej gnieździ się jednak w starych, widnych lasach liściastych i mieszanych. Toleruje obecność człowieka, a zimą wręcz do jego zabudowań się zbliża - spotkać ją można wtedy w karmnikach jedzącą nasiona różnych roślin oleistych. Zasiedlić może nawet obszary bezdrzewne, ale musi mieć miejsce do gnieżdżenia się, np. budkę lęgową. Stałe dokarmianie sprawia, że głównie z tego powodu zamieszkuje ogrody. To najmniej związana ze zwartymi kompleksami leśnymi, a najbardziej związana z ludźmi europejska sikora. Zasięg występowania sikory bogatki jest dużo większy niż innych sikor.

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Liczebności sikory bogatki sprzyja wywieszanie budek lęgowych na danym terenie, jak i ochrona starych drzew dziuplastych. Zagrażają im naturalne drapieżniki, a wiele z nich poluje na sikory. Populacje może zmniejszyć też zimą głód i mróz.