Muchomor czerwony

Królestwo
grzybów
Podkrólestwo
grzyby podstawkowe
Podgromada
Podkrólestwo
pieczarniaki
Rząd
pieczarkowce
Rodzina
muchorowate
Rodzaj
Amanita
Gatunek
Muchomor czerwony

Grzyb: Muchomor czerwony

Kategoria
Grzyby
Nazwa łacińska
Amanita muscaria (L.) Lam.
Gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae).

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został przez Karola Linneusza w 1753 jako Agaricus muscarius, w 1783 Jean-Baptiste Lamarck przeniósł go do rodzaju Amanita nadając mu obecną nazwę. Przez różnych badaczy opisywany był jeszcze pod różnymi nazwami, obecnie ma ponad 40 synonimów łacińskich.

Nazwę polską podał J. Jundził w 1830. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka muchomor, bedłka, muchar czerwony, muchomor pospolity, muchomor zwyczajny.

Średnica kapelusza do 20 cm. U bardzo młodych okazów kulisty, potem półkulisty, z czasem niskołukowaty, a u starszych okazów płaski i nieco wgłębiony na środku. Powierzchnia gładka, u starszych okazów przy brzegu delikatnie karbowana. Początkowo okryty jest białawą osłoną. Po jej rozerwaniu na kapeluszu pozostają białe lub białożółte łatki. W czasie wilgotnej pogody jest lepki.

Blaszki białe lub bladożółtawe, brzuchate, gęsto ustawione, wolne.

Trzon wysoki do 20 cm, grubość do 3 cm, walcowaty, łatwo wyłamujący się, za młodu pełny, potem pusty. Kolor biały lub żółty, posiada obwisły, biały (czasami żółtawy) pierścień. Nasada bulwiasta, otoczona kilkoma rzędami wałeczkowatych zgrubień i bez wyraźnej pochwy.

Miąższ biały, kruchy, nie zmienia koloru po uszkodzeniu, bez zapachu i o łagodnym smaku.

Zarodniki białe, gładkie, elipsowate, o rozmiarach 9-11 × 6-9 μm. Owocniki pojawiają się od czerwca do listopada.

We wszystkich atlasach grzybów opisywany jest jako grzyb trujący. Ze względu na charakterystyczny wygląd, do przypadkowych zatruć dochodzi rzadko, najczęściej u dzieci. Bywają zatrucia samobójcze i u osób spożywających ten gatunek grzyba w celach odurzających.

W krajach europejskich używano go w przeszłości jako trucizny na muchę domową, jednak bez większego skutku, nie zabija ich, a jedynie odurza.
Zawiera muskarynę – trujący alkaloid o działaniu parasympatykomimetycznym, oraz pochodne 3-hydroksyizoksazolu, kwas ibotenowy i muscymol (panteryna C4H6N2O2).

Głównym trującym składnikiem, wbrew łacińskiej nazwie grzyba, nie jest muskaryna, lecz kwas ibotenowy. Muskaryna występuje w muchomorze czerwonym w znikomej ilości (około 0,0002%). Kwas ibotenowy jest nietrwały i podczas dekarboksylacji przechodzi w mniej szkodliwy muscymol. Dlatego właśnie świeże osobniki są znacznie bardziej trujące niż suche. Ze względu na przeciwstawne działanie składników toksycznych objawy zatrucia są mniej wyraźne. Zmiany świadomości czy objawy zatrucia zaczynają się od 30 minut do 2 godzin po spożyciu i są podobne do objawów wynikających z konsumpcji roślin atropijnych, mianowicie Datura stramonium, Atropa belladonna i Hyoscyamus niger. Podczas kontrolowanych badań u różnych ludzi zanotowano różne objawy, najczęściej stan zmęczenia, pomieszanie postrzegania przestrzennego, wizualnego i utrata poczucia czasu (także u niektórych odczucie, że czas wcale nie płynie), suchość w ustach, rozszerzenie źrenic i pocenie się. Artykuły naukowe nie są zgodne czy późniejsze objawy dotyczące rozdrażnienia układu pokarmowego i inne typowe reakcje organizmu na zatrucie są charakterystyczne dla zatrucia substancjami zawartymi w grzybie. Tak czy inaczej u niektórych ludzi były notowane wymioty, biegunka, duszność oraz zwolnienie (a czasami przyspieszenie) tętna. Żadne uszkodzenia organów wewnętrznych nie były nigdy zanotowane, chociaż podejrzewa się, że mogą powstać zmiany patologiczne w mózgu, gdy grzyb jest zażywany często. Po dwóch godzinach po zażyciu człowiek staje się bardzo senny, najczęściej zasypia głębokim i malowniczym snem, który trwa średnio 8 godzin. Wszystkie efekty po spożyciu najczęściej zanikają po 24 godzinach. Biologiczne efekty zależą od czasu zebrania tych grzybów. Te zebrane w późniejszych miesiącach jesieni powodują więcej mdłości i są mniej narkotyczne niż te zebrane we wcześniejszych miesiącach. Różnica w stężeniu różnych substancji indywidualnych grzybów jest wielka, a co za tym idzie potencjał toksykologiczny i halucynogenny grzyba. Generalnie szacuje się, że śmiertelna dawka surowego grzyba dla człowieka to 15 średniej wielkości okazów. Śmiertelne ofiary zatrucia po zjedzeniu muchomora czerwonego są bardzo rzadkie i często przypisywane konsumpcji muchomora plamistego, który jest najbardziej zbliżonym w wyglądzie gatunkiem, a różnica w składzie chemicznym obu jest wielka, szczególnie pod względem koncentracji muskaryny i kwasu ibotenowego.

Leczenie polega na wykonaniu płukania żołądka, adminstracji węgla aktywowanego oraz leczeniu objawowym, najlepiej w ośrodku intensywnej terapii. Nie ma specyficznej odtrutki.

Obszar występowania

Gatunek kosmopolityczny szeroko rozprzestrzeniony w strefie klimatu umiarkowanego na całej półkuli północnej, ale występuje także w niektórych rejonach o klimacie ciepłym, np. w Ameryce Środkowej, w Hindukuszu, czy nad Morzem Śródziemnym. Wraz z siewkami sosny jego zarodniki i grzybnia zostały przeniesione w różne inne rejony świata i obecnie pojawaia się także w Australii, Nowej Zelandii, Afryce Południowej i Ameryce Południowej. W Europie Środkowej bardzo pospolity. W Polsce również bardzo pospolity. Rośnie na ziemi w różnego typu lasach liściastych, iglastych i mieszanych, szczególnie często pod brzozą brodawkowatą.

Zdjęcie: Maria Olszowska

Zobacz również