Topola osika to najbardziej pospolity gatunek topoli w Polsce.

Osiąga wysokość do 30 m. Obwód łodygi to ok. 1 m. Jest smukłego pokroju, żyje krótko, ale bardzo szybko rośnie. Jest to roślina dwupienna.

Pień ma wysoki i prosty, u dołu kora jest jasna i gładka, z czarnymi przetchlinkami. Im starsza, tym bardziej jest spękana i ciemna w dolnej części.

Młode gałązki topoli są brunatne, połyskujące i poznawione liści. Bardzo widoczne są skrócone pędy. Pączki mają kształt stożka, są ciemne, brunatne i lepkie.

Liście są skrętoległe i prawie okrągłe, ich długość nie przekracza 10 cm. Są grubo i nierówno ząbkowane.
Młode listki pokryte są szarym kutnerem, zanim to jednak nastąpi są zupełnie nagie. Ogonek liściowy jest bocznie spłaszczony, wiotki i dłuższy od blaszki. Dzięki temu liście brzozy szumią nawet przy niewielkim wietrze.

Kwiaty zebrane są w kotki: męskie mają długość 5-8 cm, ich kwiaty posiadają 8-15 pręcików. Pylniki mają purpurowy kolor. Kotki żeńskie mają długość 4-6 cm, w czasie owocowania zwiększają swoją długość do nawet 12 cm. Słupki mają kolor czerwony lub różowy. Okres kwitnienia przypada na marzec i kwiecień, jeszcze przed rozwojem liści. Topola jest wiatropylna.

Nasiona są zaopatrzone w długi, biały puch, co umożliwia rozsiewanie się ich przez wiatr.

System korzeniowy składa się z grubych korzeni bocznych, które wrastają w głąb gleby, ale też rozrastają się na powierzchni. U młodych okazów występuje korzeń palowy.

Drewno topoli jest miękkie i lekkie, koloru białego z lekko zielonym odcieniem.

W "młodości" rośnie niezwykle szybko, zaledwie rocznie siewki mają 60 cm, a dwuletnie 2 m. Jej wzrost ustaje w wieku 50-60 lat. Żyje 100 lat i uważana jest za krótkowieczną.

Drewno topoli osiki nazywane jest osiną - stąd zapewne określenie "osinowy: ("osikowy") kołek. Używane jest do wyrobu zapałek, celulozy i różnych sprzętów domowych.

Ma zastosowanie jako roślina lecznicza, zebrane wczesną wiosną pączki zawierają oleje eteryczne, żywice, sole mineralne. Działają moczopędnie, przeciwgorączkowo.

Rośnie w lasach i zaroślach, na niżu i w górach: w Alpach do wysokości 1530 m n.p.m., w Karpatach do 1150 m, w Tatrach 1425m. A także w Północnej Afryce, Europie, Azji Wschodniej i na całym obszarze Polski.