Odrażające nazwy pięknych muchówek

Muchówki to rząd insektów z dwoma skrzydłami służącymi do latania i dwoma przezmiankami (uwstecznione skrzydła drugiej pary), które w czasie lotu działają jak żyroskopy. Gatunkiem przewodnim rzędu muchówek jest mucha domowa. Nie lubimy tego uprzykrzonego i namolnego owada. Łazi toto po resztkach jedzenia na stole, może przenosić groźne choroby i jakby tego było mało, trudno muchę dopaść. Jest zazwyczaj szybsza od naszej packi. Muchówki przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem (metamorfozą) zupełnym (jajo – larwa – poczwarka - owad dorosły). Samice są zapobiegliwymi matkami. Składają jaja w miejscach, w których wylęgnięte larwy będą miały dużo dostępnego pokarmu. To sprytne posunięcie jest przejawem tzw. uprzedniej opieki nad potomstwem i stanowi bodaj najważniejszy czynnik decydujący o reprodukcyjnym sukcesie. Larwy wspomnianych muchówek bytują na wszelakich nieczystościach, mogą też być pasożytami. Tryb ich życia budzi w nas wstręt.
Za to osobniki dorosłe są piękne i antofilne, czyli kwiatolubne. Zobaczymy je na kwiatach, kiedy raczą się ich nektarem oraz pyłkiem i przy „okazji” je zapylają. Rzeczone owady ze względu na specyfikę wykorzystywanych zasobów pokarmowych są koprofagami - amatorami odchodów i nekrofagami, bo żerują na padlinie i innych martwych szczątkach organicznych.

Padlinówka leczy rany

Padlinówka cesarska (Lucilia caesar) zwana jest też lucilią bogatką. Długość ciała tego owada sięga 1,2 cm. Szata muchówki jest odświętna, tułów i odwłok mieni się i w zależności od kąta padania promieni słonecznych przyjmuje metaliczne barwy zielonkawe i żółtawe. Jest to prawdziwie cesarska, bogata szata. Larwy rozwijające się w odchodach i rozkładających się martwych szczątkach korzystają z bogactwa znajdujących się w nich składników odżywczych. Dorosła lucilia chętnie spija nektar z kwiatów o równie silnym, choć zgoła innym zapachu. Czasem samice składają jaja w otwartych ranach zwierząt. Larwy żywią się wówczas martwą, gnijącą tkanką, nie naruszając przy tym zdrowych tkanek. Ich wydzielina dodatkowo przyspiesza gojenie rany.

Gnojka czyści szamba

Gnojka wytrwała (Eristalis tenax) jest podobna do pszczoły, ciemnobrązowa, pokryta szarymi włoskami, z odwłokiem ozdobionym żółtymi plamami. Długość ciała owada wynosi 1,5 -1,9 cm. Dorosła gnojka żywi się pyłkiem i nektarem kwiatowym. Samice, aby zapewnić larwom obfitość pokarmu, w locie składają jaja do zanieczyszczonych wód i kloacznych dołów. Walcowate larwy żywiąc się nieczystościami, oczyszczają wody i mogą być wskaźnikami stanu ich czystości. Posiadają długie, cienkie ogonki zakończone rurką oddechową, dzięki której czerpią powietrze znad powierzchni cieczy. Dopiero wyrośnięte opuszczają dotychczasowe siedliska.

Zjadając gąsienicę

Ścierwica mięsówka (Sarcophaga carnaria) to muchówka o długości ciała 1,3–1,5 cm. Posiada szaro-czarną barwę z podłużnymi, ciemnymi smugami na tułowiu, na odwłoku jasno-ciemną szachownicę oraz sterczące szczecinki. Czyż to nie piękny wieczorowy strój? A do tego jeszcze te brązowo-czerwonawe oczy. Zobaczymy ją na padlinie i na kwiatach. Najnowsze badania pokazały, że larwy ścierwic nie żywią się mięsem i padliną, lecz są pasożytami. Samica ścierwicy wyszukuje wejście do chodnika dżdżownicy i składa w nim jaja. Wylęgające się z jaj larwy odszukują dżdżownicę i wgryzają się w jej ciało. A larwy, jak to larwy, są łakome, więc szybko konsumują swoją żywicielkę.

Życie w krowim placku

Odchodnica pastwiskowa (Mesembrina meridiana) ma ciało o długości od 11 do 13 mm, jest całe czarne bez metalicznego połysku, o jaskrawo żółtej (czasem pomarańczowej) nasadzie skrzydeł. Pokarmem dorosłej odchodnicy jest pyłek, nektar i bardzo dojrzałe owoce leśne. Mucha przebywa też na pastwiskach i siada na bydlęcych odchodach, dlatego może przenosić chorobotwórcze mikroorganizmy na pokarm człowieka. W odchodach zwierząt rozwijają się jej drapieżne larwy i atakują żerujące tu larwy innych owadów.

Przytoczone przykłady dowodzą, że w naturze funkcjonują różnorodne i zadziwiające rozwiązania, by nic się nie marnowało i powracało do odwiecznego koła życia. Elementy przyrody są współzależne, dzięki czemu świat stanowi harmonijną całość. Nekrofagi oraz koprofagi obok bakterii i grzybów są niezbędnym końcowym ogniwem wszystkich łańcuchów pokarmowych, umożliwiając przetwarzanie szczątków organicznych w nieorganiczną materię (składniki mineralne) dostępną dla roślin zielonych. Te niepozorne owady są nie tylko piękne, ale przede wszystkim wielce pożyteczne, bo dbają o czystość środowiska naturalnego. Nie uprzedzajmy się do nich, bo chociaż się „brzydko” nazywają, zasługują na nasz szacunek.

Maria Olszowska
Autorka jest emerytowaną nauczycielką biologii. Pochodzi z Krakowa, od trzydziestu lat mieszka w Mrągowie. Wciąż odkrywa piękno Mazur i chciałaby zachęcić innych do poznawania cudów tej krainy