Pokrzywa zwyczajna jest użytkowana na wiele sposobów – jest rośliną leczniczą i kosmetyczną, jadalną i paszową, dostarcza także włókien, barwnika i jest użytkowana w ogrodnictwie. Pokrzywa odgrywa też rolę w ludzkiej kulturze duchowej. Z powodu obecności kłująco-parzących włosków powoduje bolesne podrażnienia skóry ludzi i zwierząt.

W Polsce pokrzywa zwyczajna (tylko podgatunek nominatywny) jest pospolita na niżu i w niższych położeniach górskich sięgając w Tatrach do wysokości 1700 m n.p.m.

Pokrzywa zwyczajna jest byliną, pędy nadziemne obumierają jesienią i roślina spędza zimę w postaci podziemnych kłączy. Wraz z nadejściem wiosny, z pąków śpiących znajdujących się na kłączach wyrastają nad ziemię w drugiej połowie marca ulistnione pędy i szybko rosną. Pokrzywa jest wiatropylna. Kwitnie od czerwca do października (na północym zasięgu do końca sierpnia) przy czym pylenie następuje podczas gorących dni, kiedy to kwiaty męskie po zagrzaniu się rozwijają się i prostują nitki pręcików, wysypując przy tym pyłek. Do zapłodnienia konieczne jest zapylenie krzyżowe. W sierpniu zaczynają dojrzewać owoce. W tym też czasie liście zaczynają więdnąć, a łodygi żółkną lub czerwienieją. Owoce rozsiewane są przez wiatr, często jednak pozostają na roślinach do samych mrozów. Większość nasion ma krótką żywotność, część jednak zachowuje zdolność do kiełkowania przez 5, a nawet 10 lat. Pokrzywa rozprzestrzenia się za pomocą nasion, ale także wegetatywnie, przy czym w warunkach niekorzystnych (np. przy północnej granicy swego zasięgu) głównie za pomocą kłączy. Poszczególne osobniki z czasem tworzą rozległe klony (polikormony) składające się z wielu pędów nadziemnych (ramet). Młode rośliny zaczynają rozrastać się wegetatywnie już w pierwszym roku życia.

W korzeniach pokrzywy zidentyfikowano lektyny, aglutyniny, polisacharydy i sterole, w tym m.in. β-sitosterol, kwasy organiczne (glikolowy i glicerowy), lecytynę, woski i śluzy, sole mineralne (w tym krzemionkę), skopoletynę, lignany, kwasy tłuszczowe oraz znikome ilości monoterpenów, triterpenów, fenoli, tanin, kumaryn. W liściach obecne są znaczne ilości chlorofili (do 1%), dużo jest także β-karotenu (0,003%, do 50 miligramoprocentów suchej masy), ksantofili (0,12%), protoporfiryn, witaminy C (0,1-0,6%), poza tym garbniki, glikokininy oraz 19% soli mineralnych, w tym szczególnie dużo potasu (42,8 g w kg suchej masy), wapnia, żelaza (1668 mg w 1 kg suchej masy), fosforu (5,5 g w 1 kg suchej masy). Wyróżniają się też wysoką koncentracją niektórych rzadkich pierwiastków, np. zawierają do 80 ppm tytanu (u innych roślin jest go zwykle ok. 1 ppm). Liście pokrzywy zawierają poza tym witaminę K, B2, kwas krzemowy i pantotenowy oraz ślady olejku eterycznego (antofenu). We włoskach parzących znajduje się związek bliski kwasom żywicznym, acetylocholina, histamina, serotonina i śladowe ilości kwasu mrówkowego.

Suszone pędy pokrzyw zawierają 20,8% białek (w sianie białka strawne stanowią 10,8% masy), 2,5% tłuszczów, 18% celulozy i kilkanaście procent soli mineralnych.

Pokrzywa jest rośliną od dawna wszechstronnie użytkowaną. O jej właściwościach leczniczych pisali już w starożytności m.in. Hipokrates, Skryboniusz Largus, Pedanios Dioskurydes i Pliniusz Starszy. W średniowieczu chwalili jej właściwości Hildegarda z Bingen oraz Paracelsus. Albert Wielki opisywał jej zastosowanie przędzalnicze. Hieronim Bock w XVI wieku wskazywał ją jako jedną z najważniejszych roślin użytkowych o wielostronnych zastosowaniach. W XIX wieku roślina została zapomniana i traktowana tylko jako pokarm dla ubogich. Wracała do łask jednak w czasach kryzysu (np. podczas wojen światowych). W końcu XX wieku wraz z rozwojem wiedzy o jej właściwościach leczniczych, kosmetycznych, żywieniowych oraz wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na naturalne produkty – pokrzywa zyskała ponownie na znaczeniu i popularności.
Obecnie ma szerokie zastosowanie w zielarstwie, lecznictwie, a także w żywieniu.
W celach spożywczych zbiera się młode rośliny o wysokości 15–20 cm w okresie od przedwiośnia do maja (później ew. tylko młode liście z wierzchołków pędów), które spożywa się po obróbce cieplnej (przynajmniej sparzeniu, przy czym zalecane jest gotowanie ich w niewielkiej ilości wody z dodatkiem masła i czosnku) lub wysuszeniu. Suszone liście używane są do sporządzania zimą rozgrzewających naparów.
Pokrzywa stosowana jest także jako cenne uzupenienie pasz w żywieniu zwierząt.

Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce Północnej, a zawleczona została także na inne obszary i kontynenty. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz bardzo często, jako gatunek synantropijny, na żyznych siedliskach ruderalnych.
Rośnie nawet w centralnej części Himalajów, gdzie sięga do wysokości 4800 m n.p.m.

Nie podlega ochronie