Gatunek małego ptaka osiadłego z rodziny wróblowatych, zamieszkującego Europę i Azję. Pierwotnie ptak półpustyń i stepów, pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Arabskiego i Azji Mniejszej. Skolonizował ludzkie osiedla wraz z rozwojem rolnictwa, prawdopodobnie przed kilkoma tysiącami lat. Występuje wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek.

Krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. U samca wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare, oddzielone brązową pręgą od szarego wierzchu głowy. Na podgardlu czarny śliniak. Na policzku, w odróżnieniu od mazurka, brak czarnej plamki, a na skrzydle tylko jedna biała pręga. Dziób w okresie lęgowym czarny, a poza nim szary. Nogi brązowe lub różowe. Samice o szarobrązowym upierzeniu, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych. Nad okiem nie zawsze wyraźna jaśniejsza brew. Nogi różowe, dziób szary. Młode podobne do samic.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 14-15 cm, długość czaszki 3,1 cm, długość dzioba 1,3 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 21 cm, masa ciała ok. 30 g.

Poszczególne gatunki można spotkać:
- Wróbel zwyczajny (P. domesticus domesticus) – zachodnia i północna Europa przez północną Azję do północno-wschodniej Syberii i północnej Japonii, introdukowany w Ameryce, Afryce Południowe i Australii.
- P. domesticus balearoibericus – południowa Europa (za wyjątkiem Włoch) do środkowej Turcji.
- P. domesticus biblicus – Cypr, północny Izrael i północno-zachodnia Jordania do zachodniej Syrii i południowo-wschodnia Turcja do północno-zachodniego Iranu.
- P. domesticus hyrcanus – południowo-wschodni Azerbejdżan i północny Iran.
- P. domesticus persicus – środkowy Iran do zachodniego i południowego Afganistanu.
-wróbel indyjski (P. domesticus indicus) – południowy Izrael i południowa Palestyna przez Arabię i na wschód do Indii oraz środkowa Azja Południowo-Wschodnia.
- P. domesticus bactrianus – zachodni Turkmenistan i północno-wschodni Iran do zachodnich Chin oraz północno-zachodni Pakistan.
- P. domesticus parkini – północno-zachodnie i środkowe Himalaje.
- P. domesticus hufufae – północno-wschodnia Arabia.
- P. domesticus tingitanus – północno-zachodnia Afryka.
- P. domesticus niloticus – Egipt.
- P. domesticus rufidorsalis – Sudan i Erytrea.

W Europie populacja wróbli zmniejsza się, np. w Wielkiej Brytanii i Holandii od lat 80. XX w. spadła niemal dwukrotnie i gatunek jest tam uznawany za zagrożony. Zapewne taki spadek liczebności ma miejsce również w Polsce, ale wobec braku wyników długookresowych badań naukowych trudno to jednoznacznie stwierdzić. Nie wiadomo, co dokładnie jest przyczyną zmniejszania liczebności; najprawdopodobniej wchodzi w grę splot kilku czynników, wśród których wymienia się:
- nieprzystosowanie do chłodnego i wilgotnego klimatu Europy północnej (duża śmiertelność w czasie zim oraz deszczowego i chłodnego lata);
- spadek ilości owadów wskutek skażenia chemicznego gleby i większej intensywności zabiegów rolniczych i ogrodniczych;
- spadek ilości łatwo dostępnego dla ptaków owsa w wyniku rewolucji motoryzacyjnej i zniknięcia z ulic pojazdów zaprzęgowych, z reguły zaopatrzonych w karmę dla konia;
- spadek ilości łatwo dostępnego dla wróbli ziarna jęczmienia oraz pośladu i otrąb pszennych, związany ze znacznym zmniejszeniem przydomowej hodowli drobiu (głównie kur) w małych, tradycyjnych kurnikach na rzecz hodowli wielkoskalowej;
- drapieżniki (sroki, wrony, koty domowe, krogulce, puszczyki);
- epidemie chorób i pasożytów;
- konkurencja innych ptaków (np. gołębi) o pokarm;
- coraz mniej miejsc lęgowych (renowacje budynków, ocieplanie elewacji itp.);
- ogólny wzrost higieny i tzw. "teoria worków foliowych" - człowiek szczelnie opakowuje swoje śmieci i ptaki mają trudniejszy dostęp do potencjalnego źródła pokarmu.

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną.