Bielik zwyczajny
- Kategoria
- Zwierzęta > Ptaki
- Nazwa łacińska
- Haliaeetus albicilla
- Przeciętna długość życia
- 30- 40 lat
Dość powszechnie bielik jest błędnie uważany za orła, podczas gdy faktycznie należy on do innej podrodziny jastrzębiowatych – do myszołowów.
Największy ptak szponiasty północnej Europy. Charakterystyczna sylwetka charakteryzuje się masywnością oraz długimi i szerokimi skrzydłami o prostych, równoległych brzegach. Samice są nieznacznie większe od samców, lecz w upierzeniu nie ma różnic. Grzbiet i brzuch ciemnobrunatne. U dorosłych ptaków głowa i szyja jasnobeżowa. Ptaki młode są całe ciemnobrunatne o czerwonobrązowym łuskowaniu. Na spodzie u nasady skrzydeł mają białe pióra. Ogon krótki, układający się w wachlarz, klinowaty, początkowo ciemny, z każdym rokiem staje się coraz bardziej biały, by po 5–6 latach stać się śnieżnobiały oprócz głowy, która jasna jest dopiero po 8-10 latach. Dziób mocny, ciemnoszary u młodych, jaśnieje z wiekiem do jasnożółtego lub koloru kości słoniowej. Nogi żółte, mocne, zakończone silnymi szponami służącymi do rozrywania ciała ofiary, skok do połowy nieopierzony. Wyjątkowo spotkać można bardzo jasne odmiany płowo-beżowe. Bieliki są większe od orła przedniego, ale mniejsze od bielika amerykańskiego, który ma śnieżnobiałą głowę.
Wymiary: długość ciała ok. 85–95 cm, długość dzioba 6,9 cm, rozpiętość skrzydeł: samce do 220 cm, samice do 240 cm, waga: samce 3,5–4,5 kg, samice 4–6 kg.
Bieliki łączą się w pary najczęściej na stałe, ptak zmienia partnera tylko w razie jego śmierci.
Bieliki mają duże wymagania jeśli chodzi o powierzchnię swojego areału – pary lęgowe w czasie godów zajmują terytorium równe około 100 km². Zajęcie swojego rewiru obwieszczają donośnym, wysokim odgłosem, który przyrównać można do dźwięku dzięcioła czarnego. Na obszarach o dużej ilości starych lasów i jezior gniazda poszczególnych par mogą być oddalone o zaledwie 3-5 km, co powodować może regularne walki powietrzne na granicach rewirów. Przywiązanie do rewiru jest tak duże, że para bielików przepędza z niego nawet swoje dorosłe dzieci, a dla innych intruzów wtargnięcie może skończyć się śmiercią.
Ptaki te żywią się głównie rybami, poluje również na ptaki (przede wszystkim wodne, do wielkości czapli/gęsi włącznie). Potrafi zapolować nawet na dorosłe łabędzie, głównie są to jednak perkozy, kaczki i łyski. Sporadycznie łapie ssaki – zające, gryzonie, a także młode sarny. Zimą w jego diecie wzrasta udział ptaków. Przy braku świeżej zdobyczy, głównie zimą, zjada również padlinę. Może też zjadać resztki mięsa porzucane przez inne zwierzęta i ludzi, zwłaszcza rybaków. Zdarza się też, że bielik kradnie zdobycz innym ptakom szponiastym – rybołowom, kaniom rudym, plądruje kolonie kormoranów, czapli siwych i mew.
Obszar występowania
Zamieszkuje północną, środkową i wschodnią Europę, Islandię, wschodnią Grenlandię aż po wschodnią Azję na północ od Himalajów. Wędrowne są głównie północne populacje, np. syberyjskie (zimują na południu), pozostałe, w tym polskie bieliki, są osiadłe.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy spotykany na całym niżu, ale głównie na zachodzie i północy kraju (635-720 par, w całej Europie jest ok. 2400 par). Najliczniej występuje na Pomorzu Zachodnim w lasach na wyspie Wolin (Woliński Park Narodowy) – tu bije rekordy liczebności, bo na 13 km² powierzchni stwierdzono gniazdowanie 9 par, w Puszczy Wkrzańskiej oraz na Pojezierzu Myśliborskim i Drawskim. 50 bielików żyje w Parku Narodowym "Ujście Warty". Drugim co do liczebności obszarem jego występowania jest północno-wschodnia Polska (Pojezierze Olsztyńskie, Mrągowskie i Iławskie oraz Równina Mazurska i Kraina Wielkich Jezior Mazurskich).
Polska jest trzecim w Europie krajem co do liczby gniazdujących osobników tego gatunku (po Norwegii i Rosji).
Informacje na temat ochrony
Prawną ochronę na terenie całego kraju wprowadzono w 1952 roku, obecnie objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymieniony w Dyrektywie Ptasiej i Polskiej Czerwonej Księdze jako gatunek wymagający szczególnej uwagi. Wokół gniazd bielików obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 stycznia do 31 lipca) – w promieniu do 500 m od gniazda. Ich lokalizacja jest objęta tajemnicą prawną, aby uchronić ptaki przed niepokojeniem, np. wybieraniem jaj i piskląt, fotografowaniem czy kłusownictwem. Zabiegi te przyczyniły się do wzrostu polskiej populacji w ostatnich latach do prawie 1,5 tys. os. Polskie bieliki wykorzystano do odtwarzania populacji tych ptaków w Irlandii, Wielkiej Brytanii i Izraelu.
Bielik jest symbolem Wolińskiego Parku Narodowego. Na jego obszarze znajduje się stanowisko lęgowe, na którym kolejne pokolenia ptaków nieprzerwanie od 120 lat zakładają swe gniazda.
Więcej o zwierzętach i okolicach w artykule