Gatunek dużego, częściowo wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Eurazję od Łaby i Półwyspu Jutlandzkiego po Pacyfik. Zimuje w Europie, północnej Afryce oraz środkowej i południowej Azji. Polska populacja w większości odbywa krótkodystansowe koczowania.
Są to najcięższe obecnie w Polsce ptaki zdolne do aktywnego lotu. Aby wzbić się w powietrze potrzebują zbiornika wodnego, na którym wykonują kilkudziesięciometrowy rozbieg. Czasami startują też z rozległej, płaskiej powierzchni ziemi lub zamarzniętej tafli jeziora lub rzeki. Wzbijają się w powietrze zawsze pod wiatr, dopiero później zmieniają kierunek lotu. Powoli nabierają wysokości intensywnie pracując skrzydłami. Latają najczęściej około 50 metrów nad ziemią. Podczas lotu słychać głośny świst wolno i majestatycznie machających skrzydeł, spowodowany wibrującymi lotkami. W charakterystyczny sposób wyciągają wtedy szyje. Lądują prawie wyłącznie na powierzchni wody lub ewentualnie, w razie konieczności, na śliskim lodzie.
Jest jednym z najcięższych ptaków latających.
Jego rozmiary średnie to: długość ciała 150-170 cm, długość skrzydła 53-63 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 235 cm, masa ciała 8-12,5 kg.
Samce są większe od samic. Dorosłe osobniki są białe, mają pomarańczowy dziób, z czarną plamką na czubku. U nasady dzioba znajduje się czarna narośl, która powiększa się podczas godów. Nogi łabędzia są czarne.
Osobniki młode są szare, z szaroczerwonym dziobem, pozbawionym narośli. Pisklęta są pokryte szarym puchem.
Dorosłe osobniki nie nurkują. Łabędzie pierzą się raz w roku, zrzucają wtedy wszystkie lotki i odbierają sobie możliwość wzniesienia się w powietrze na około 6-8 tygodni.
Na lądzie łabędzie poruszają się niezdarnie, lekko się przy tym kołysząc. Głowa łabędzia jest niewielka, szyja długa i często esowato wygięta, osadzona w płaskim, szerokim ciele.
Łabędzie dobierają się w pary jesienią i w większości przypadków dochowują sobie wierności. Na wiosnę łabędzie wybierają sobie terytorium, którego samiec broni.
Gniazdo łabędzi umiejscowione jest na wodzie, jest pływające, a tworzą go gałązki i grubsze badyle. Na wierzchu znajdują się liście trzcin i sitowie, a wnętrze wysłane jest piórami. Samiec przynosi budulec samicy, a ona układa go w gnieździe.
Samica składa 5 do 9 jaja raz w roku w kwietniu lub maju. Jaja wysiaduje samica, przez 35 dni. Samiec pozostaje w pobliżu i broni gniazda. Pisklęta to zagniazdowniki, opiekują się nimi oboje rodzice. Umiejętność latania opanowują w 4-5 miesiącu życia. Dojrzałość osiągają w 3 roku życia.
Łabędzie żywią się roślinami, jednak dodatkowo zjadają małże, ślimaki i larwy owadów.

Cały niżowy obszar kraju, akweny o różnej wielkości i charakterze: jeziora, stawy hodowlane, starorzecza, glinianki, torfianki, zbiorniki wiejskie i miejskie. W Polsce częściowo wędrowny, ostatnio wiele ptaków zimuje w kraju, zarówno na niezamarzających wodach śródlądowych, jak i na wybrzeżu Bałtyku, np. na Zatoce Gdańskiej. Zimą wiele ptaków przebywa w miejscach, gdzie są dokarmiane przez ludzi.

W Polsce gatunek objęty ochroną gatunkową, ujęty w Dyrektywie Ptasiej.