Kaczka krzyżówka, krzyżówka
- Kategoria
- Zwierzęta > Ptaki
- Nazwa łacińska
- Anas platyrhynchos
- Sposób odżywiania
- roślinożerne/mięsożerne
- Przeciętna długość życia
- Do 29 lat
Gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Od krzyżówki pochodzą kaczki domowe. Gatunek inwazyjny.
Wyróżniono dwa podgatunki:
* A. platyrhynchos platyrhynchos – Europa, Azja, Ameryka Północna.
* A. platyrhynchos conboschas – Grenlandia.
Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. W locie ujawniają się granatowe, biało obrzeżone na górze i krawędzi skrzydła lusterka. Poza tym obie płcie mają pomarańczowe nogi. Wspólną cechą są też białe z szaro-czarnym środkiem sterówki. W szacie spoczynkowej samiec wyróżnia się jedynie żółtym dziobem i nieco rudą piersią.
Samiec w szacie godowej ma zielono opalizującą głowę, odgraniczoną od reszty ciała białą obrożą. Przez cały rok ma żółty dziób z czarnym końcem oraz rudą pierś, co jest ważne przy odróżnianiu go od samicy, gdy krzyżówki są w szacie spoczynkowej. Pierś jest cała brązowa, opalizująca, grzbiet również, ale matowy. Złożone skrzydła brązowe, gdzieniegdzie nieco szare. Pokrywy nad i podogonowe czarne, przy czym na tych pierwszych para zakręconych piór. Na początku są normalne, dalej zwężają się i zawijają. Niektóre są całkowicie zawinięte, inne tylko zagięte. Białe sterówki z szarym środkiem, pomarańczowe nogi.
Samica ma mniej kontrastowe ubarwienie. Pomarańczowy dziób z czarnym wierzchem, u poszczególnych osobników różnej wielkości. Biało-kremowo-beżowa głowa, charakterystyczna, ciemna przepaska przez oko. Ogólnie pióra przypominają nałożone na siebie łuski, pomarańczowo-brązowe. Na spodzie ciała „łuski” są drobniejsze, w okolicach tyłu również. Białe sterówki. Pisklęta żółtokremowe z czarnym wierzchem ciała i przepaską przez oko.
Wymiary: długość ciała: 50–65 cm, w tym czaszki: 11 cm, dzioba: 5 cm; rozpiętość skrzydeł: 76–102 cm, długość skrzydła: 25-29 cm, masa ciała: 750-1570 g.
Często powstają międzygatunkowe mieszańce, nawet spoza rodzaju Anas. Nierzadko zdarza się tak też z kaczkami domowymi. Wtedy powstałe hybrydy mają część upierzenia białą.
Jest najprawdopodobniej najliczniejszym gatunkiem kaczki. Z badań wynika, że w 1991 roku w Ameryce Północnej zimowało około 18 milionów osobników. Kaczka krzyżówka rozprzestrzeniła się w ostatnich latach także w Polsce, np. jeszcze w latach 70. XX wieku w Warszawie gniazdowało jedynie kilka par.
Ogólnie jest wszystkożerna, ale w większości są to rośliny, głównie roślinność wodna. Na lądzie pożywia się np. bukwią. Żeruje na powierzchni wody, charakterystycznie, z tylną częścią ciała wystającą ponad taflę. Ponadto zjada pokarm zwierzęcy, np. larwy komarów, chrząszcze, skorupiaki i inne zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym. Niektóre ptaki próbują także zjadać śmieci, np. pływające po stawie kawałki folii. Nieprawidłowa dieta, na przykład bogata w chleb, może powodować anielskie skrzydło, schorzenie nieuleczalne u dorosłych ptaków.
Wyprowadza lęgi w okresie od kwietnia do lipca. Wyprowadza tylko jeden lęg. Toki mogą trwać aż do lutego. Kaczory mogą parzyć się z samicami spoza swojej pary. Gniazdo buduje w trawie, ale często szuka miejsc do budowy na drzewie – jest tam bezpieczniej. Krzyżówki zamieszkujące miejskie stawy cierpią na niedostatek naturalnych miejsc lęgowych, wobec czego nierzadko zasiedlają budynki – np. balkony. Gniazda mogą być budowane na najwyższych piętrach, a pisklęta zaraz po wykluciu i tak zeskakują na ziemię.
Toki mają miejsce na wodzie. Na początku samice jedynie obserwują popisujące się kaczory. Z głośnym gwizdem, bez wybierania konkretnej kaczki, podnoszą głowę, wyginają kuper i mają widoczne z boku zaokrąglone sterówki. Gdy kaczka wybierze już partnera, płynie za nim, ale ogląda się jeszcze na inne kaczory. Kiedy samiec przyjmie, że ta kaczka go wybrała, wygina skrzydła aby pokazać niebieskie lusterka. Jednak już po wykluciu kaczor zostawia kaczkę i sama wychowuje ona pisklęta.
Gniazdo ma formę dużej, płytkiej miseczki. Głównym budulcem jest trawa, wyściółkę stanowią delikatne piórka. Składa 8-12 jaj, sporadycznie 4; jeżeli jest więcej niż 12 jaj to najpewniej pochodzą od różnych samic. Mają barwę jasnokremową i długość około 6 cm. Inkubacja trwa 27 lub 28 dni. Pisklęta tuż po wykluciu podążają za kaczką; uzyskują lotność w wieku 50-60 dni. Mogą się rozmnażać już po roku.
Obszar występowania
Zasiedla większość półkuli północnej, wyłączając zimniejsze obszary Ameryki Północnej oraz południową część Azji Wschodniej, ale została introdukowana do południowo-wschodniej Australii oraz na Nową Zelandię. Jest to ptak wędrowny, ale coraz więcej osobników w miastach prowadzi osiadły tryb życia. Przeloty w II – IV i VIII – XII. W Europie Środkowej i Południowej spotykana cały rok, w Azji i północnej Europie jedynie wyprowadza lęgi. Na małym, południowym obszarze Grenlandii przebywa cały rok, dalej na północ jedynie gniazduje.
Zasiedla wszelkiego rodzaju środowiska wodne, najczęściej na stawach i jeziorach. Unika rzek o bystrym nurcie oraz zbiorników wodnych ubogich w składniki odżywcze. Często spotykana również w miastach, gdzie bywa bardzo ufna.
Informacje na temat ochrony
Nie jest zagrożona. Gatunek łowny w okresie od 15 sierpnia do 21 grudnia.
Zdjęcie: Maria Olszowska
Występowanie w jeziorach
Kaczka krzyżówka, krzyżówka - zdjęcia