„Drzewa moje ojczyste! Jeśli niebo zdarzy, bym wrócił was oglądać, przyjaciele starzy, czyli was znajdę jeszcze?” – pisał Adam Mickiewicz. Tym razem Wysoczyzna Elbląska, turystyczne abecadło i P jak pomniki przyrody.
TURYSTYCZNE ABECADŁO
Drzewa – pomniki
Twórcą pojęcia „pomnik przyrody” jest wybitny przyrodnik i geograf niemiecki, podróżnik, humanista i erudyta – Alexander von Humboldt. W czasie podróży w latach 1799-1804 po Ameryce Południowej, zafascynowany napotkanymi starymi, olbrzymimi drzewami, nazwał je tym dostojnym mianem.
Twórcą pojęcia „pomnik przyrody” jest wybitny przyrodnik i geograf niemiecki, podróżnik, humanista i erudyta – Alexander von Humboldt. W czasie podróży w latach 1799-1804 po Ameryce Południowej, zafascynowany napotkanymi starymi, olbrzymimi drzewami, nazwał je tym dostojnym mianem.
W pół wieku później posłużył się tym określeniem Adam Mickiewicz, przywołując w księdze IV „Pana Tadeusza” pamięć najstarszych i najokazalszych drzew na Litwie, z goryczą wypominając ich zachłanne trzebienie.
Obecnie w naszym kraju ochrona pomnikowa jest jedną z ustawowych form ochrony przyrody. Pomnikami najczęściej są drzewa i głazy (pojedyncze i ich grupy), rzadziej inne twory przyrody – krzewy, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary oraz jaskinie.
Strażnicy Wysoczyzny Elbląskiej
Wędrowiec, który zapuści się w czarowne, tajemnicze dziedziny Wysoczyzny Elbląskiej, zapewne nie raz napotka na swej drodze pomnikowe drzewa, których ponad siedemset znajduje się w tej niezwykłej krainie. Najczęściej są to już samotne okazy, zagubione w leśnych uroczyskach lub strzegące, niczym pradawni rycerze, puszczańskich obrzeży. Pochylają się nad polnymi drogami, dumnie rozpościerają korony na zapomnianych pustaciach.
Strażnicy Wysoczyzny Elbląskiej
Wędrowiec, który zapuści się w czarowne, tajemnicze dziedziny Wysoczyzny Elbląskiej, zapewne nie raz napotka na swej drodze pomnikowe drzewa, których ponad siedemset znajduje się w tej niezwykłej krainie. Najczęściej są to już samotne okazy, zagubione w leśnych uroczyskach lub strzegące, niczym pradawni rycerze, puszczańskich obrzeży. Pochylają się nad polnymi drogami, dumnie rozpościerają korony na zapomnianych pustaciach.
Wśród nich najwięcej jest drzew sędziwych i okazałych wymiarami, ale są także i skromniejsze wielkością, lecz o wyjątkowo pięknym pokroju lub niespotykanych, fantastycznych kształtach czy też osobliwie wyróżniające się w krajobrazie, historii, kulturze. Czasem wyjątkowe są z innych względów, jak na przykład tych dwoje kochanków znad leśnej drogi: rosły buk spleciony w uścisku z wysmukłą brzozą.
Świadkowie dawnej puszczańskiej świetności są ostatnimi często przytułkami wielu istnień: pająków, ślimaków, owadów, bytowo związanych ze starymi, próchniejącymi drzewami; dotyczy to także wielu gatunków ptaków oraz ssaków (nietoperze, łasicowate, pilchowate), zamieszkujących dziuple czy jamy pod korzeniami.
Przemierzając ostępy Wysoczyzny, natrafimy czasami na sporej wielkości pomnikowe głazy narzutowe, w ilości ponad siedemdziesięciu rozsiane po całym tym obszarze, najczęściej wzdłuż płynących głębokimi wąwozami strumieni.
Fot. Zbigniew Zagrodzki
Z prostodusznego zachwytu i troski o nagromadzone tu w wielkiej ilości bezcenne skarby przyrody ojczystej powstała na czarownej Wysoczyźnie Elbląskiej, niezwykła, wyjątkowa nie tylko w skali Polski, osobliwa świątynia Natury – kraina pomników przyrody – okazałych drzew i głazów, zachowanych, dzięki ochronie prawnej, dla potomnych (mam tę nadzieję); jeszcze wiele z nich zasługuje na ochronę.
Niemal dziewięćdziesiąt drzew pomnikowych rośnie też na terenie samego miasta Elbląga. W przestrzeni zurbanizowanej stare drzewa czy ich skupienia są jak samotne wyspy pośród chaosu cywilizacyjnego. Przywołują pamięć zapomnianych, sielskich krajobrazów, czasem nawet nieświadomie przynosząc ukojenie zmęczonym hałasem i pośpiechem mieszkańcom miast. Łagodzą agresywny pejzaż, nie tylko w przestrzeni, ale i w sferze duchowej.
Najokazalsze
Ze względów objętościowych nie sposób tu wymienić pojedynczo nawet niewielkiego ułamka spośród tak wielkiej ilości drzew i głazów, objętych na Wysoczyźnie ochroną pomnikową; poniżej ograniczono się więc do krótkiego przedstawienia najokazalszych przedstawicieli wybranych gatunków.
Ze względów objętościowych nie sposób tu wymienić pojedynczo nawet niewielkiego ułamka spośród tak wielkiej ilości drzew i głazów, objętych na Wysoczyźnie ochroną pomnikową; poniżej ograniczono się więc do krótkiego przedstawienia najokazalszych przedstawicieli wybranych gatunków.
Najwięcej wśród drzew pomnikowych jest dębów szypułkowych; gatunek ten, występujący powszechnie w Polsce, jest naszym najbardziej długowiecznym i trwałym drzewem liściastym. Na Wysoczyźnie znajduje się 313 pomnikowych dębów, w tym 25 powyżej pięciu metrów obwodu. Oczywiście przewodzi im słynny Dąb Bażyńskiego w Kadynach, o obwodzie pnia na wysokości pierśnicy (1,3 m) ponad 10 metrów i wieku niespełna 800 lat; dąb ten jest jednym z najgrubszych i najstarszych drzew w Polsce.
Potężny, stosunkowo niewielu ludziom znany dąb „Hogo”, o obwodzie 7,80 m (!), rośnie na dawnym poligonie, w lesie nad rzeczką Dąbrówką, w pobliżu mało uczęszczanej drogi z Rubna do Próchnika. Świetnie zachowane, piękne, majestatyczne drzewo, z bujną koroną i imponującymi nabiegami korzeniowymi, spływającymi po niewielkiej skarpie stanowi dendrologiczny skarb na skalę europejską.
W Kadynach, w pobliżu pola biwakowego, rośnie okazały dąb o niespotykanie regularnej, kulistej koronie. Wbrew obiegowym opiniom, trwałym i bardzo żywotnym drzewem jest lipa i ten gatunek następuje ilościowo po dębach wśród drzew pomnikowych Wysoczyzny. Lip – pomników rośnie tu 115 egzemplarzy, a najgrubszym z nich jest lipa o obwodzie pnia 635 cm, rosnąca przy leśniczówce Dębica przy elbląskiej Bażantarni.
Zdecydowanie krócej żyjącym i mniej trwałym drzewem jest buk, podstawowy gatunek lasotwórczy Wysoczyzny Elbląskiej (obszar Wysoczyzny jest jednocześnie jednym z najdalej wysuniętych na północny-wschód naturalnych stanowisk buka w Europie). Jednak i wśród tego gatunku zdarzają się kilkusetletnie osobniki. Jednym z najokazalszych i najstarszych jest u nas buk o obwodzie 520 cm, rosnący w pobliżu miejscowości Krzyżewo (gmina Frombork), w zapomnianej enklawie na wschodniej granicy dużego kompleksu leśnego, należącego do Leśnictwa Pogrodzie. Niestety, jest on w złym stanie zdrowotnym i dobiega już kresu swych dni.
Równie imponujące, szczególnie pokrojem, są: trójpniowy buk, rosnący nad malowniczymi meandrami przepastnego wąwozu rzeki Stradanki, 200 m na północ od miejscowości Przybyłowo w gminie Tolkmicko oraz niezwykłej piękności buk płaczący w Łęczu.
Fot. Zbigniew Zagrodzki
Z pozostałych gatunków wyróżniają się pojedyncze egzemplarze modrzewi, sosen, świerków, daglezji, wierzb, brzóz, olch, dębów czerwonych, wiązów, klonów, jesionów i kasztanowców. Z rzadszych gatunków drzew na uwagę zasługuje grupa dwóch okazałych choin kanadyjskich, rosnących w miejscowości Przybyłowo.
Najokazalszym drzewem na terenie miasta Elbląg jest wyjątkowo okazały, sędziwy dąb o siedmiometrowym obwodzie pnia, rosnący w dolinie strumienia na północnych peryferiach miasta (Zajazd).
Największe natomiast pomnikowe głazy przedziwnym trafem mają te same rozmiary – 15,20 m obwodu i 2,20 m wysokości; jeden z nich, zwany Kamieniem Złotego Wina, spoczywa w leśnym wąwozie w pobliżu zabudowań Ostrogóry, na terenie rezerwatu przyrody „Buki Wysoczyzny Elbląskiej”; drugi, od poprzedniego dalece bardziej znany – Święty Kamień – w przybrzeżnych wodach Zalewu Wiślanego, pod martwym klifem niedaleko osady Nowy Wiek.
„Miejcie szacunek dla drzewa, które jest jednym wielkim cudem i które dla naszych przodków było rzeczą świętą. Wrogi stosunek do drzewa jest cechą narodu o małej wartości i cechą człowieka nikczemnego”
Alexander von Humboldt
Zbigniew Zagrodzki,
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Alexander von Humboldt
Zbigniew Zagrodzki,
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Autor w latach 1995-2001 wytypował i opisał 630 drzew i głazów (w tym ponad 550 naWysoczyźnie Elbląskiej), które na tej podstawie zostały uznane za pomniki przyrody.
WYSOCZYZNA ELBLĄSKA OD A DO Z:
Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: A jak Abegg 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: B jak bielik 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: C jak cesarz 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: D jak dzięcioł 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: F jak flora wiosenna 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: G jak głazy narzutowe 
Charakterystycznym elementem krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej są liczne wąwozy i jary. W wyniku intensywnie zachodzących procesów erozyjnych w zboczach...
Charakterystycznym elementem krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej są liczne wąwozy i jary. W wyniku intensywnie zachodzących procesów erozyjnych w zboczach...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: H jak Hoggo 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: I jak irys, czyli kosaciec 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: J jak jeleń sika 
Na Wysoczyźnie Elbląskiej jesień jest szczególnie piękna. Rosną tu głównie lasy liściaste, które jesienią stanowią malownicze tło rozległych, nadmorskich...
Na Wysoczyźnie Elbląskiej jesień jest szczególnie piękna. Rosną tu głównie lasy liściaste, które jesienią stanowią malownicze tło rozległych, nadmorskich...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: K jak kruszczyki 
Wszyscy znają piękne, egzotyczne storczyki rosnące w doniczkach i kupowane w kwiaciarniach. Warto jednak wiedzieć, że w Polsce również rosną dzikie storczyki,...
Wszyscy znają piękne, egzotyczne storczyki rosnące w doniczkach i kupowane w kwiaciarniach. Warto jednak wiedzieć, że w Polsce również rosną dzikie storczyki,...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: L jak lepiężnik 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: Ł jak Łęcze 
Jedną z najstarszych i zarazem najciekawszych wsi Wysoczyzny Elbląskiej jest Łęcze. Malowniczo położone między Elblągiem a Tolkmickiem od wieków pobudza...
Jedną z najstarszych i zarazem najciekawszych wsi Wysoczyzny Elbląskiej jest Łęcze. Malowniczo położone między Elblągiem a Tolkmickiem od wieków pobudza...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: M jak miodunka 
Wiosną (od marca do maja) w lasach i zaroślach Wysoczyzny Elbląskiej można napotkać kwitnącą roślinę o sercowatojajowatych liściach (przypominających kształtem...
Wiosną (od marca do maja) w lasach i zaroślach Wysoczyzny Elbląskiej można napotkać kwitnącą roślinę o sercowatojajowatych liściach (przypominających kształtem...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: N jak Natura 2000 
Natura 2000 to program tworzący sieć obszarów objętych ochroną przyrody na terenie Unii Europejskiej. Jego celem jest zachowanie określonych typów siedlisk...
Natura 2000 to program tworzący sieć obszarów objętych ochroną przyrody na terenie Unii Europejskiej. Jego celem jest zachowanie określonych typów siedlisk...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: O jak orzesznica 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. W kolejnej części cyklu, który specjalnie dla naszych Czytelników...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. W kolejnej części cyklu, który specjalnie dla naszych Czytelników...Wysoczyznę Elbląską polecamy zwiedzać przy pomocy aplikacji Kraina Buka. To idealny przewodnik dla wszystkich aktywnych turystów, chcących poznać urokliwe miejsca i zakątki Wysoczyzny Elbląskiej. Aplikacja pokaże najciekawsze miejsca, zabytki, pomniki przyrody i inne okoliczne atrakcje do odkrycia w trakcie urlopu lub wolnego weekendu. Zeskanuj kod QR, by pobrać aplikację na swój telefon.
Mniszek to wieloletnia roślina z rodziny astrowatych. Zwyczajowa nazwa mniszka to mlecz - ze względu... 
Gatunek płaza z rodziny żabowatych. Podobnie jak żaba dalmatyńska i żaba moczarowa należy do tzw. żab... 
Gatunek grzybów z rodziny boczniakowatych. Nazwę polską podał Henryk Orłoś w 1951. W polskim piśmiennictwie... 
Gatunek średniego ptaka z rodziny krukowatych (Corvidae), zasadniczo wędrowny, choć duża część osobników... 
Gatunek średniego ptaka śpiewającego z rodziny drozdów (Turdidae).
Wyróżniono trzy podgatunki T. viscivorus:
*... 
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez