Wędrowca, zabłąkanego późnym latem w głuszy mrocznych, śródleśnych jarów Wysoczyzny Elbląskiej, oczarować niespodziewanie może widok obsypanych błękitnofioletowymi kwiatami wysokich, wiotkich roślin, z gracją pochylających się nad przejrzystymi wodami wartkich, kamienistych strumieni. W tej części cyklu "Wysoczyzna Elbląska od A do Z" bohaterem głównym jest tojad.
Piękne, okazałe kwiaty, skupione w rozpierzchłe kwiatostany, mają osobliwą postać wysokich szyszaków, czyniąc rośliny podobne drużynom rycerzy, strzegącym jakiejś tajemnicy skrytej na dnie zapomnianych parowów. Nadlatują doń zewsząd leśne trzmiele, które w poszukiwaniu nektaru wnikają przez otwarte przyłbice w głąb przedziwnych hełmów.
Z dwunastu rodzimych gatunków tojadów, roślin wybitnie górskich, jedynie opisywany wyżej tojad dzióbaty (Aconitum variegatum) liczniej pojawia się na nizinach, jednakowoż też zazwyczaj w krajobrazie wyżynnym. Stosunkowo duża ilość stanowisk tej dość rzadkiej w skali Polski rośliny znajduje się na obszarze Pobrzeża Gdańskiego i Pojezierza Wschodniopomorskiego.
Fot. Zbigniew Zagrodzki
Tojady kwitnące nad rzeką
Tojady kwitnące nad rzeką
Tojad dzióbaty jest rośliną dorastającą do ponad dwóch metrów wysokości, o wiotkich, łukowatych pędach, pojedynczych lub słabo rozgałęzionych. Liście ma głęboko 5- do 7-dzielnie dłoniasto wcinane, grubo ząbkowane. Korzeń jest bulwiasto zgrubiały.
Na jednym osobniku kwiaty dolne rozwijają się wcześniej niż górne; są wybitnie przedprątne, a więc pręciki dojrzewają wcześniej niż słupki, co chroni kwiat przed samozapyleniem. Zapylenia dokonują różne gatunki trzmieli. Owocem jest wielonasienny mieszek; nasiona są koloru brązowoczarnego z jasnym prążkowaniem, trójkanciaste.
Rycerze leśnych parowów
Trudne jeszcze do odnalezienia w wiosennym runie tojady zaczynają kiełkować na Wysoczyźnie Elbląskiej w pierwszej dekadzie kwietnia. Zawiązki kwiatów na najwyższych roślinach pojawiają się w końcu lipca, a pierwsze kwiaty rozwijają w połowie sierpnia; pełnia kwitnienia przypada na koniec tegoż miesiąca.
Trudne jeszcze do odnalezienia w wiosennym runie tojady zaczynają kiełkować na Wysoczyźnie Elbląskiej w pierwszej dekadzie kwietnia. Zawiązki kwiatów na najwyższych roślinach pojawiają się w końcu lipca, a pierwsze kwiaty rozwijają w połowie sierpnia; pełnia kwitnienia przypada na koniec tegoż miesiąca.
Fot. Zbigniew Zagrodzki
Mały przyrodnik
Mały przyrodnik
W ciemnych lasach liściastych szlachetne te rośliny jako jedne z ostatnich żegnają odchodzące lato; na dnie głębokich wąwozów, gdzie dociera najmniej promieni słonecznych, kwitnące osobniki można jeszcze spotkać pod koniec września.
Zasięg tojadu dzióbatego obejmuje Europę Środkową i Południową. Występuje na siedliskach wilgotnych, preferując kamieniste lasy, zarośla i łąki w dolinach rzek górskich i wyżynnych. Rośnie zazwyczaj w niewielkich grupach, czasem jednak tworzy skupienia do kilkudziesięciu osobników. Rośliną często towarzyszącą tojadowi dzióbatemu jest rutewka orlikolistna.
Tojad jest rośliną trującą: zawiera akonitynę, którą stosowano kiedyś jako truciznę nazywaną, z racji podobieństwa działania, „arszenikiem roślinnym”. Ze względu na niszczenie podczas regulacji rzek naturalnych siedlisk tojadu dzióbatego, narażony jest on na wymieranie. W Polsce wszystkie gatunki tojadów objęte są ochroną gatunkową.
Zbigniew Zagrodzki
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Niniejszy artykuł wraz ze zdjęciami ukazał się w 2006 r., w trzecim numerze kwartalnika „Natura – Przyroda Warmii i Mazur”
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Niniejszy artykuł wraz ze zdjęciami ukazał się w 2006 r., w trzecim numerze kwartalnika „Natura – Przyroda Warmii i Mazur”
WYSOCZYZNA ELBLĄSKA OD A DO Z:
Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: A jak Abegg 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: B jak bielik 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: C jak cesarz 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: D jak dzięcioł 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: F jak flora wiosenna 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: G jak głazy narzutowe 
Charakterystycznym elementem krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej są liczne wąwozy i jary. W wyniku intensywnie zachodzących procesów erozyjnych w zboczach...
Charakterystycznym elementem krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej są liczne wąwozy i jary. W wyniku intensywnie zachodzących procesów erozyjnych w zboczach...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: H jak Hoggo 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: I jak irys, czyli kosaciec 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: J jak jeleń sika 
Na Wysoczyźnie Elbląskiej jesień jest szczególnie piękna. Rosną tu głównie lasy liściaste, które jesienią stanowią malownicze tło rozległych, nadmorskich...
Na Wysoczyźnie Elbląskiej jesień jest szczególnie piękna. Rosną tu głównie lasy liściaste, które jesienią stanowią malownicze tło rozległych, nadmorskich...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: K jak kruszczyki 
Wszyscy znają piękne, egzotyczne storczyki rosnące w doniczkach i kupowane w kwiaciarniach. Warto jednak wiedzieć, że w Polsce również rosną dzikie storczyki,...
Wszyscy znają piękne, egzotyczne storczyki rosnące w doniczkach i kupowane w kwiaciarniach. Warto jednak wiedzieć, że w Polsce również rosną dzikie storczyki,...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: L jak lepiężnik 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: Ł jak Łęcze 
Jedną z najstarszych i zarazem najciekawszych wsi Wysoczyzny Elbląskiej jest Łęcze. Malowniczo położone między Elblągiem a Tolkmickiem od wieków pobudza...
Jedną z najstarszych i zarazem najciekawszych wsi Wysoczyzny Elbląskiej jest Łęcze. Malowniczo położone między Elblągiem a Tolkmickiem od wieków pobudza...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: M jak miodunka 
Wiosną (od marca do maja) w lasach i zaroślach Wysoczyzny Elbląskiej można napotkać kwitnącą roślinę o sercowatojajowatych liściach (przypominających kształtem...
Wiosną (od marca do maja) w lasach i zaroślach Wysoczyzny Elbląskiej można napotkać kwitnącą roślinę o sercowatojajowatych liściach (przypominających kształtem...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: N jak Natura 2000 
Natura 2000 to program tworzący sieć obszarów objętych ochroną przyrody na terenie Unii Europejskiej. Jego celem jest zachowanie określonych typów siedlisk...
Natura 2000 to program tworzący sieć obszarów objętych ochroną przyrody na terenie Unii Europejskiej. Jego celem jest zachowanie określonych typów siedlisk...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: O jak orzesznica 
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. W kolejnej części cyklu, który specjalnie dla naszych Czytelników...
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. W kolejnej części cyklu, który specjalnie dla naszych Czytelników...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: P jak pomniki przyrody 
„Drzewa moje ojczyste! Jeśli niebo zdarzy, bym wrócił was oglądać, przyjaciele starzy, czyli was znajdę jeszcze?” – pisał Adam Mickiewicz. Tym razem Wysoczyzna...
„Drzewa moje ojczyste! Jeśli niebo zdarzy, bym wrócił was oglądać, przyjaciele starzy, czyli was znajdę jeszcze?” – pisał Adam Mickiewicz. Tym razem Wysoczyzna...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: R jak rezerwat przyrody 
Rezerwaty przyrody są powoływane w celu ochrony obszarów, które są zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym — ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze,...
Rezerwaty przyrody są powoływane w celu ochrony obszarów, które są zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym — ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze,...Zobacz także: Wysoczyzna Elbląska od A do Z: S jak Szlak Kopernikowski 
Mikołaj Kopernik był związany z naszym regionem przez większość swojego owocnego życia. Pełnił liczne funkcje w służbie biskupa i kapituły warmińskiej....
Mikołaj Kopernik był związany z naszym regionem przez większość swojego owocnego życia. Pełnił liczne funkcje w służbie biskupa i kapituły warmińskiej....Zobacz także: Turystyczne ABC: Święty Kamień. To tutaj składano ofiary bogom 
Święty Kamień to głaz narzutowy zlokalizowany w wodach Zalewu Wiślanego, pomiędzy Tolkmickiem a Fromborkiem. W zależności od poziomu wody oddalony jest...
Święty Kamień to głaz narzutowy zlokalizowany w wodach Zalewu Wiślanego, pomiędzy Tolkmickiem a Fromborkiem. W zależności od poziomu wody oddalony jest...Wysoczyznę Elbląską polecamy zwiedzać przy pomocy aplikacji Kraina Buka. To idealny przewodnik dla wszystkich aktywnych turystów, chcących poznać urokliwe miejsca i zakątki Wysoczyzny Elbląskiej. Aplikacja pokaże najciekawsze miejsca, zabytki, pomniki przyrody i inne okoliczne atrakcje do odkrycia w trakcie urlopu lub wolnego weekendu. Zeskanuj kod QR, by pobrać aplikację na swój telefon.
Biegacz granulowany ma małą głowę, jeśli porównać ją do reszty ciała, które ma kształt prostokąta, ale... 
Motyl jest barwy szarobrunatnej, z jasnym odcieniem na skrzydłach. Jego wielkość waha się od 58 do 65... 
Drzewo iglaste, jednopienne, smukłego pokroju, z luźną koroną i gałęziami o regularnych okółkach, które... 
Lotnica zyska należy do motyli nocnych - ciem z rodziny pawicowatych. Zasiedla lasy liściaste i mieszane... 
Gatunek rośliny z rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae). Pochodzi z Ameryki Północnej, rozprzestrzenił... 
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez